ABD’de Wall Street hisselerinin Merkez Bankası’ndan alınan parayla yükseldiği yolundaki işaretler artıyor. FED parayı ekonomi büyüsün, yatırım olsun diye dağıttı, ama bankalar paranın üstüne yattı, kredi dağıtmadı. Krediyi talep eden de yok. Yani FED parası yatırıma istihdama gitmedi...
Bol ve bedava parayı bulan fonlar da Nasdaq borsasında sosyal medyaya, biyoteknoloji sektörüne sağa sola yatırmışlar. Hisseler uçunca, şirketler ederinden daha pahalı olunca, borsada köpük oluştuğuna dair kanaat gelişti. Sonra da satmaya başladılar. Zaten borsa hem hesap, hem de kanaat meselesi... Rakam, veri, fiyat önemli, ama kanaat daha önemli. Wall Street’te kanaat değişince, satışa geçiliyor. Son haftadaki dalgalanma ve satış, hem köpük alma, kârı cebe koyma, hem de değişen havanın habercisi. Değişen hava, FED’in aylık alımlarını azaltmasıyla bağlantılı. FED ekonomiye istihdama gitmeyen parayı geri çekiyor.
Her durumda Wall Street’in havası FED’e bağlı. FED ekonominin hâlâ şefkat ve muhabbete ihtiyacı olduğunu düşünüyor. Aylık alımları azaltmasının ekonomiye vereceği destekten ayrı olduğunu söylüyor. Bunu da tekrar tekrar söylüyor. Önceki gün açıklanan FED faiz komitesi toplantı tutanakları Bayan Yellen başkanlığındaki FED’in sıfır faizi, piyasa ikna olana dek sürdüreceğini teyid etti. FED piyasaya -Ekonominin desteğe ihtiyacı sürüyor, ben buradayım- diyor. FED’in faiz artırmasına neden olacak bir ekonomi henüz ortada yok. Bu yüzden -FED faiz artıracak ve hepimiz ölecez- diye dertlenmeye de gerek yok. 2015’te faizin ne olacağı, 2014’ün nasıl kapanacağına bağlı.
FED’in para politikasının dünyadaki etkileri ise ayrı konu. Herkes ezberden -FED parası dünyaya yayıldı, dünya piyasaları yükseldi, sonra para geri çekildi ve hepimiz yere yapıştık- diye tekrarlıyor. Giriş çıkışların dalgalanma etkisi var, ancak bu etkinin aylarca konuşulması ve etkinin her soruna gerekçe gösterilmesi makul değil. FED çoğu yerde bahane...
FED’in etkileri konusunda en şikayetçi olanlardan biri de Hindistan Merkez Bankası Başkanı Rajan... Rajan önceki gün Washington’daki bir toplantıda görüşlerini tekrarladı: FED yüzünden biz gelişen piyasalar alt üst oluyoruz... Salonda ise FED’in başından yeni ayrılan Bernanke vardı... Bernanke sivil vatandaş olarak Rajan’a düz anlatımla -FED’in parasal genişleme yapması, FED parasının bu şekilde dağılması merkez bankalarının alışık olmadığımız uygulamasıdır. Ancak bu uygulamalar geçicidir. Yapmak zorunda olduğumuz için yaptık- dedi.
Sonra da -FED’in parasal genişlemesinin size faydasına inansaydanız, farklı konuşurdunuz- diye daha bencil bir bakış önerdi. Ayrıca -ben ya da başkan yardımcısı gelişen ülke merkez bankalarıyla yılda 8-10 kez buluşup ne yaptığımızı anlattık- dedi. FED dış dünya ile daha farklı koordinasyon kurmayacağını söylüyor. İşbaşında olan FED Başkanları da -Bizim önceliğimiz ABD. Biz ABD’ye bakarız- demekteler... Kısmen doğru... Ancak FED’in her durumda dış dünyadaki etkileri izlediği biliniyor... Başka açıdan ise: FED ABD içinde istediği etkiyi sağlayamazken, dünya ile neyi koordine edecek- demek mümkün.
FED parası nereye gidiyor- sorusuna bir başka cevap da ABD içinde sınıf tartışmasını körüklüyor. ABD’de zengin-yoksul uçurumu tartışması, 2008 krizinden beri daha da arttı. Kriz sonrası rakamlar, ülkenin yüzde 1 ve yüzde 90 diye iki gruba ayrıldığını gösteriyor. Kalan yüzde 9, -Az biraz zengin- sınıfında...
Orta sınıf ile yoksul sınıf arasında ise pek fark kalmadı. En zengin daha da zenginleşti.
ABD’de her zaman yüzde 1 zengin vardı. Yüzde 1, halen toplam servetin yüzde 40’ına sahip ve bu pay büyüyor. Yüzde 90 ise servetin yüzde 30’una sahip.
Bu arada yüzde 1 içinde de sınıfsal ayırım var... Yüzde 1 -En Zengin’in- içinde binde 1 oranında -Süper Zengin- var. Bu Süper Zenginler, toplam servetin yüzde 20’sine sahip. En Zenginler ile Süper Zenginler, serveti miras yoluyla kendi kuşaklarına aktarıyor. Bu kesime uygulanan veraset ve intikal vergisinin ne kadar düşük olduğu yeni fark edildi, şimdi kıyamet kopuyor. Zenginlerin vergi vermediği yolunda zaten yaygın kanı vardı, şimdi de miras meselelesine girildi. 2016 başkanlık seçiminin ana konularından biri -Zenginlerden alınacak vergi- olacak... Zenginlerde para, yoksullarda ise oy var.
twitter.com/selimatalayny
