Yurtdışında yaşayan gurbetçilerimizin emeklilikleri yönünden hak kaybına uğramamaları ve eksik günlerini tamamlayabilmeleri için yurtdışı borçlanması imkanı tanınmıştır. Türk vatandaşlarının yurt dışında geçen belirli sürelerinin borçlandırılarak Türkiye sosyal güvenlik mevzuatı kapsamında malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta kollarında geçmiş hizmet gibi değerlendirilmektedir.
Yurt dışı borçlanmasından yararlanabilmek için;
-Türk vatandaşı olmak,
-Belirli nitelikte yurt dışı süreleri bulunmak,
-Yurt dışı sürelerini belgelendirmek,
-Hizmet borçlanması için yazılı istekte bulunmak şartları vardır.
Türk vatandaşlığında geçmeyen yurt dışı süreleri borçlandırılmamaktadır. Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybeden sigortalılar hariç, borçlanma başvuru tarihinde Türk vatandaşı olmayanların borçlanma talepleri reddedilmektedir.
Sözleşmeli ülkede çalışan, sözleşmesiz ülkede çalışan, gemide çalışan, ev kadını olanlar yurtdışı borçlanması için gerekli belgeleri ibraz ederek yurt dışı borçlanması yapabilecektir.
Yurt dışında geçen sigortalılık süreleri, çalışma süresi olarak kabul edilen; mecburi prim ödeme süreleri, kendi nam ve hesabına çalışmalar ve kısa süreli çalışmalardır.
Borçlanma kapsamındaki işsizlik süreleri ise sigortalılık süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleridir. İşsizlik süresi ibaresi, ilgili ülke mevzuatına göre çalışma süreleri ile bu çalışma sürelerine eş değer süreler haricinde o ülkede çalışılmadan geçen süreyi ifade eder.
Ancak, işsizlik sürelerinin tamamının borçlanma kapsamında değerlendirilmesine imkân bulunmadığından, sigortalılık süreleri arasında veya sonunda her birinde olmak kaydıyla bir yıla kadar olan yurtdışında geçen işsizlik süreleri borçlandırılmaktadır. İkamet süreleri ve boşta geçen süreler de bu kapsamda değerlendiriliyor.
Ev kadını olarak geçen süreler borçlanma kapsamındadır; bir başka ifadeyle medeni durumlarına bakılmaksızın kadınların sigortalılık süreleri haricinde yurt dışında ikamet ettikleri süreler dikkate alınacaktır. Bu süreler işsizlik süresi veya boşta geçen süreler kapsamında değerlendirilmiyor, borçlanma talebinde bulunanların yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerinin diledikleri kadarı borçlandırılıyor.
Mevzuatımızda, yurtdışında çalışmayan kadının borçlanabilmesi mümkün iken, Türkiye’ de çalışmayan kadının bu süreleri borçlanamaması, bize göre bir eşitsizliği ifade ediyor.
Borçlanmaya esas kazanç miktarının seçimi gurbetçi vatandaşın tercihine bağlıdır. Yurtdışı borçlanmalarında borçlanılacak günlük tutar, başvuru tarihinde belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32'sidir. Hangi tutar üzerinden ödeme yapacağına kişi kendisi karar vermektedir.
Örneğin, asgari ücretten 10 yıl borçlanma yapmak isteyen bir kişinin, her bir gün için 27,29 TL olmak üzere 10 yıl için 98,244 TL ödemesi gerekiyor.
Elbette ki asgari ücret yerine, daha yüksek bir tutar üzerinden yurtdışı borçlanması ödenmesi emekli aylığını da artıracaktır.
Yurtdışı borçlanması yaparak emekli olanlar Türkiye’de Sosyal Güvenlik Destek Primi’yle çalışırlarsa emekli maaşları kesilmez. Yurtdışı borçlanması yaparak emekli olanlar Türkiye’de şirket ortağı olarak ya da kendi adına bir işyeri açarak ticaretle uğraşmaları durumunda emekli oldukları için Bağ-Kur primi ödemezler ayrıca 29.02.2016 tarihinde yapılan yasal değişiklik ile maaşlarından yüzde 10 oranında kesilen SGDP de kesilmez.
Ancak, yurtdışı borçlanması yoluyla Türkiye’den emekli aylığı bağlananların, tekrar yurt dışında yabancı ülke mevzuatına tabi çalışanlar, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği alanların aylıkları, tekrar çalışmaya başladıkları veya ikamete dayalı bir ödenek almaya başladıkları tarihten itibaren kesilmektedir.
