Yurdumun tarhana çeşitlemeleri

Ekşisi, tatlısı, sakızlısı, yaşı, kurusu, çerez gibi yenileni, yabani erikle yapılanı... Anadolu, tam bir tarhana cenneti! Her çeşidini bulabilirsiniz. Tipi, tadı, birbirinden farklı olan bu tarhana çeşitlerini tanıyalım!

Tarhana koleksiyoneri oldum sanırım! Cidden... Sizce kaç çeşit tarhanamız var? Bu topraklardaki tarhana çeşitliliğini hiç fark ettiniz mi bilmiyorum. Anadolu kazan ben kepçe dolaşana kadar, tek çeşit olduğunu zannederdim. Domatesi, yoğurdu, unu bulamaç yap kurut, toz haline getir, kış günleri için kullanıma hazır sakla. Benim için anlamı buydu tarhananın. Ayrıca samimiyetle söylüyorum ki hiçbir zaman tutkunu olmadım. Uzun zaman önce meslek icabı gezdiğim bölgelerde tipi, tadı bambaşka tarhanalarla karşılaştıkça ilgimi çekmeye başladı ve beni eksenine çekti. Bir de baktım, aldığım örnekler dolabımın büyük bölümünü kaplamış. Yaklaşık bir senedir topluyorum. Koca bir kitap olur. Kitap olmaya da yakışır hani. Uzun zamandır biriktiriyorum. Ama bu yazıyı yazdım ya artık rahatım. Bozulmadan etrafıma dağıtmaya başlayabilirim.

Çeşitlerine geçmeden biraz da tarhananın kelime anlamına bakalım. Türk Dil Kurumu’nun sözlüğüne göre tarhananın tanımı çok net, malzemeleri belli ve sonuç olarak o bir çorba malzemesi. Oysa ilçe ve köyleri dolaşırken tarhana öyle kesinleşmiş malzemelerle karşımıza çıkmıyor. Hemen her bölgede hatta köyde farklı malzemelerle yapılıyor. Bambaşka kimlik ve tat kazanıyor. Örneğin bu konuya en sağlam örneklerden biri Tokat’ta karşıma çıktı. Bu bölgenin üzüm şırasından yapılan tatlı tarhanası var, üstelik çorbalık falan da değil. Pestil gibi yeniyor. İçinde bulgur olduğu için mi bu adı aldı bilmiyorum ama bu işte bir kavram karmaşası olduğu kesin. Bunca ilginç çeşitlerine dayanarak belki de tarhanayı, saklama yöntemi veya malzemeleri kullanıma hazır bekletme tekniği olarak tanımlamak daha uygun olabilir.

Kastamonu yaş tarhana

Özelliği kurutulmadan yapılması yani yaş olması. İçinde süzme yoğurt, taze nane, domates, acı biber, kuru soğan bulunuyor. Pürüzsüz bir dokusu var. Bu tarhananın olmazsa olmazı dereotunun tohuma kaçtıktan sonraki hali olan darak. Çorbası yapılırken içine kıyma ve baharat karışımı da ekleniyor.

Tokat tatlı tarhanası

Tokat’ta tatlı olarak ikram edilen tarhana üzüm şırası ve bulgurla hazırlanıyor. Anadolu’da belki de eşi benzeri yok! Ama Tokat’ın çorbalık tarhanası da lezzetli. Son derece basit ama görüntüsü, tadı özel. Süzme yoğurt su ve buğdayın kaynatılıp ardından soğutulup yassılaştırılarak güneşte kurutulmasıyla hazırlanıyor. Kullanılacağı zaman suda eritilip nohut ilave edilerek pişiriliyor.

Seferihisar sakız tarhanası

İşte en ilginç tarhanalardan biri karşınızda! Seferihisar bölgeye kokusuyla kimlik katan sakızla harmanlamış tarhanasını. Ama durun! Asıl özelliği hazırlanırken içine bir de karanfil eklenmesi. Hamur hazırlanırken içine yumurta, süt ve un koyuluyor. Servisi tereyağında tulum peyniriyle kavrulan ekmeklerle yapılıyor.

Antalya’nın koca tarhanası

Fesleğensiz Antalya kokusu olmaz... Evet, doğru bildiniz koca tarhananın en büyük özelliği içinde kullanılan taze fesleğen. Manavgat’ta yapılan bu tarhana nadide lezzetini fesleğen kadar köy tereyağından da alıyor.

Denizli’nin çerez tarhanası

Ev yapımı keçi yoğurdu olmadan gerçek bir Denizli tarhanası olmaz. Bademli/acıpayam köyünün tarhanası için en önemli iki malzeme keçi yoğurdu ve yerli buğday. Tarhana 250 yıldır bu bölgede aynı reçeteyle yapılıyor. Özelliği hafif yumuşakken yani tam kurutulmamışken çerez gibi de yenmesi.

Antalya ekşi tarhana

Antalya’da hemen her köyde tarhana farklı yapılıyor. Akseki ve Manavgat’ta ise cazibeli renk ve farklı lezzetle karşımıza çıkıyor ekşi tarhana. Özelliği içinde genelin aksine yoğurt kullanılmaması ve hamuru hazırlanırken içine kırmızı yabani erik eklenmesi.