Sağlık Bakanı Ahmet Demircan: Sağlıkta dünyanın parlayan yıldızıyız

DEMİRCAN: Sağlık stratejik bir alan. Dışa bağımlılıktan kurtulmak için ciddi adımlar attık. Ama bu alan ağır ilerler, bilgi ve teknoloji üretimine bağlıdır. Teşvik ve desteklerimiz Türkiye’yi molekül üretimi eşiğine yaklaştırdı. 

Medeniyetler beşiğinde gelenek geleceğe bağlanacak

Sağlık Bakanlığı AK Parti’ye üst üste seçim kazandıran bakanlık olarak bilinir. 2000’lerin başından beri sağlıkta devrim niteliğinde işler yapıldı. Bakanlık şimdilerde hem sistemi restore ediyor hem vatandaşa daha iyi hizmetin imkanlarını zorluyor. Sağlık Bakanı Dr. Ahmet Demircan’a neler yapıldığını ve yerli-milli ilaç çalışmalarının neresinde olduğumuzu sordum, anlattı. 19-22 Nisanda İstanbul’da yapılacak “Uluslararası Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Kongresi”nden bahsetti. Dünya Sağlık Örgütü işbirliğiyle Cumhurbaşkanlığı himayelerinde ve Emine Erdoğan’ın onursal başkanlığında yapılacak kongrenin ev sahibi Sağlık Bakanı. Sloganı ‘Medeniyetlerin beşiğinde; Anadolu tıbbı’ olan kongre için şunu diyor Demircan: “Modern tıp ile geleneksel tıp birbirine alternatif değildir. Tıp bir süreçtir, amacımız geleneği geleceğe bağlamaktır”. 

- Türkiye yerlileşmek, millileşmek ve bağımsızlaşmak için büyük çaba harcıyor. Savunma sanayiinde millileşme sayesinde Afrin harekatı yerli yapım silahlarla yapıldı. Ama ilaç sektöründe durum öyle değil. Kullanılan ilaçların kutu bazında yüzde 80’ini Türkiye üretiyor ama parasal değeri tersi. Şu an yıllık ilaç harcamamız 25 milyar gibi, 2023’te 50 milyar dolar olma ihtimali var. Değerlendirmeniz ne, çözüm için eylem planınız ne? 

Sağlık alanı stratejik bir alan. Sağlıkta Türkiye dışa bağımlılıktan kendini kurtarmak zorunda, aynen savunma sanayinde olduğu gibi. Böyle stratejik bir alanda Türkiye önemli adımlar atmadı değil attı. Ama bu alan çok ağır ilerler, ciddi şekilde bilgi ve teknoloji üretmenizle doğrudan bağlantılıdır. Şu an tüketilen 100 kutu ilacın 80’inini Türkiye’de üretiyoruz ama iş para kısmına geldiğinde yarıya iniyor. Diğer yüzde 50’lik pay yüzde 20’ye gidiyor. 

YÜZ KUTUNUN 20’Sİ İTHAL

- Neden böyle oluyor? 

İlaçta bir patent koruma süresi var. Molekülü üreten kim ise, o bir patent hakkı alıyor. Ve patentli ilaçlar pahalı. Patent koruması kalktıktan sonra siz eş değer üretime geçiyorsunuz, o zaman ilaçlar ucuzlamış oluyor. Bir de üretme hakkınız oluyor. Patentli ilacı Türkiye’de üretmek önce patenti Türkiye’de üretmeyi gerektiriyor. Bu uzun vadeli, ciddi çalışma gerektiriyor. Bilimsel seviyenizi yükseltmeye bağlı. Patent koruması kalkmış ilaçların neredeyse hepsini biz üretiyoruz. Patent koruması olanlar ithal oluyor. 

TEŞVİKLER VERİYORUZ

- Bu denklem neden bozulamadı? Çok uzamadı mı?

Bilimsel araştırmalara ayıracağımız zaman ve para önemli. Biz ilaç üretiminde bilimsel araştırmalara şu ana kadar yeterince para ayırabilmiş değiliz. Son 15 yılda Türkiye’de AR-GE’ye ayrılan pay ciddi şekilde yükseldi, ama daha da artması gerekiyor. 

Teşvik de var sağlığa. Sağlıkla ilgili bir yatırımı 1. bölgede yapsanız bile 5. bölgede yapmış gibi teşvik alırsınız. Öbür taraftan sağlıkla ilgili ürettiğimiz ürünler iç pazarda fiyat açısında da destekleniyor kamu tarafından. Dolayısıyla destek var, diğer sektörlere göre. Bu sayede Türkiye hareketlendi, eş değer ilaç üretiminde gelmesi gereken yere ulaştı. Miktar olarak da, rakam olarak da. Molekül üretmeye, bilimsel çalışmaya dayanan üretimde de ciddi çalışmalar var. Bu öyle bir iştir ki uzun süre çalışır, bir noktada bir ürün çıkarırsınız, bütün masrafları öder. Türkiye bu noktada artık. 

- O tarihi anı yakalayacak noktada mı? 

Evet.O kritik eşiği aşma gayretinde. A gruptaki bir antibiyotiği molekül olarak ürettiğiniz gün aşmış oluyorsunuz. Bu bir birikim gerektiriyor. Zaman alsa da yakındır.

MOLEKÜL ÜRETİMİ SABIR İŞİ 

- Peki, bunca teşvike rağmen özel sektörün bir ihmali ya da meseleye karşı iştahsızlığı oldu mu? 

Türkiye ürettiği ilacı dış pazara da satabiliyor. Özel sektörün önü açık ama bilimsel çalışma yapmak sabır işi. Biraz da risk almak gerek. Sermayeyi, parayı orada harcayacaksınız, dönmeyebilir de. Uzun süren bir çalışma yapar, çok emek harcar ve bir sonuç alamayabilirsiniz. Devam ediyor tabii çalışmalar. Zaten bio-teknolojik ilaçlar dönemi geliyor. Bu konuda yerli üreticilerimiz çalışmalar yapıyor. İnanıyorum bu alanda Türkiye ciddi sıçramalar yapacak.

SAĞLIKTA YERELLEŞME 

- Ya tıbbi cihazlar? 

Türkiye’nin yerlileşme projeleri cihazlar üzerinde de ciddi şekilde sürüyor. Sağlıkta yerelleşme programımız var. Bu konuda ilgili bakanlıkların müsteşarlıklarıyla sonuca gelmek noktasındayız, ihalelere çıkılacak. Özellikle tomografi, ultrason gibi teşhisle ilgili büyük cihazların Türkiye’de üretilmesi için. Bu ciddi bir pazar. Biz sağlık altyapımızı, mekanları, imkanları, donanımı yeniliyoruz. “Yenilenirken bu kadar ürün alacağız. Gelin bizde üretin, ortak bulun. Yerlilik oranı koyduğumuz standardı geçerse teşvik veririz, karşılığını alır bizden dışarıya ihracat yaparsınız” diyoruz. Büyük firmalar, Türkiye’de ortaklıklar kurmaya başladılar. 

Bu bize çok yönlü imkan sunacak, hem cari açığımızı azaltacak, paramız ülkemizde kalacak, hem teknoloji transferinin yolu açılacak. Bir şeyi yapmaya başlarsanız öğrenir ve geliştirirsiniz. Bu imkanı Türkiye’ye kazandıracak. İnanıyorum, Türkiye bu konularda ciddi dönüm noktalarında.

BÜROKRASİ Mİ ENGEL?

- Cumhurbaşkanı ilaç sektöründe yerlileşme bahsinde “ayağımıza pranga vuruyorlar” dedi, bürokrasiyi eleştirdi. Sorun nedir?

Bürokrasinin kendinden kaynaklanan bir yavaş hareket genelde vardır. Ama neticede bürokrasi siyasi iradeyle birlikte hareket eder. Türkiye’de ilaç sanayine özel bir tavır yoktur. Yoksa ilaç sanayinin önünü en ufak şekilde engelleyen olursa, karşında bizi bulur. Türkiye bu konuda üretimlerin önünü açacak her tür tedbiri alır. Ancak ilaç meselesi kendine has bir takım kuralları içeren bir mekanizma taşır. Bir ürüne ilaç diyebilmeniz için uluslararası kurallar dahilinde belirlenmiş tüm norm ve çalışmaları yapmak zorundasınız. Klinik çalışma son aşamadır, önce bütün aşamalar geçilecek, belgelenecek, bilim kurullarında onaylanacak, en sonunda klinikte gönüllüler üzerinde insan deneyleri yapılacak ve sonra ‘bu ilaçtır’ diye insanlara verilecek. 

Türkiye bio-tekneloji çağına vaktinde girdi

Nedir bio-teknoloji? Canlıya ilaç ürettiren teknoloji. Biz şu an kimyasal ilaç üretiyoruz. Canlıların bakterilerin genlerine yapılan bir müdahaleyle onlara bir ürün ürettirme. Kişiye özel ilaç dönemi gelecek bu sayede. Bu yeni dönemin başlangıcı. Öbürü, konvansiyonel ilaç sanayi devriydi. Orada varız, fakat molekül üretimi konusunda yeterli seviye değiliz. Eşdeğer üretimde ciddi bir rakam olarak varız ama geleceğin ilacı olacak bio-teknolojik ilaçta da başlangıçta devreye girmek için Türkiye erken harekete geçti. İnşallah burada güzel şeyler olacak.