Osmanlı İmparatorluğu’nun sonu, kolayca kabullenilir ve anlaşılır bir tarihi gereklilik sonucu gelmemiştir. İmparatorluğun Birinci Dünya Savaşı’na sürüklenişi, bir oldu-bittidir. Bab-ı Ali’nin iç zaafları dışında, birlik ve beraberliğin olmaması, devletin dış gelişmelere karşı hazırlıksız kalması, dışarıda olanı biteni iyi izlememesi ve sürecin kontrolünü kaybetmesi, savaşa sürükleniş hikayesinin özetidir. Geri dönüp bakınca, bu kontrolsüz sürüklenişte bile gidişatı değiştirecek birkaç yol ayrımı vardı. O yollara girilebilse, tarih değişirdi. 

Osmanlı’nın savaşa sürüklenişi birkaç gün içinde Almanya’nın tercihiyle belirlendi. Almanya savaşa 1 Ağustos 1914’te girdi. 2 Ağustos’ta Osmanlı ile gizli ittifak anlaşması imzalandı. 10 Ağustos’ta Alman gemileri Goeben ve Breslau İstanbul’a geldiler. Ondan sonrası, Almanya’nın Osmanlı’yı savaşa sokmak için ne yapacağına ve tercihine kalmıştı. 28 Ekim’de tercihi kullandılar ve Osmanlı bayraklı Alman gemileri Rusya’nın Karadeniz limanlarını bombaladı. Bütün bu sürecin temelinde, Alman general Liman von Sanders’in 1913 sonunda Osmanlı ordusunu teslim alması vardı. Balkan Savaşı’yla dağılmış ordu, o zamandan Almanya kontrolüne geçmişti.

Almanya’nın bütün kapıları tutmuş olmasına rağmen, Bab-ı Ali, yine de alternatif aramaktan kaçınmamıştır. Önceki haftalarda anlattığımız gibi, Enver Paşa, yukarıdaki sıkışık takvimin içinde 5 Ağustos’ta Rusya’ya ve dolayısıyla ortakları İngiltere ve Fransa’ya ittifak önerebilmiştir. Temel isteği, Osmanlı’nın Ağustos 1914 sınırları içinde toprak bütünlüğünün tanınmasıydı. Ağustos 1914’te Osmanlı toprakları Basra’dan Sina’ya uzanıyordu. Rusya’nın İstanbul’daki sefiri Giers, bu ittifakın gerçekleşmesi için hayli uğraşmıştır. Ancak bu çabayı, Fransa ve İngiltere engellemiştir.

Goeben ve Breslau’nun Karadeniz’i bombaladığı haberi 29 Ekim’de İstanbul’a ulaştı. Rus Sefiri Giers, o anda bile Petrograd’a (St Petersburg) ara çözüm önerdi: Bab-ı Ali’ye bir şans daha verelim. Almanlar İstanbul’dan çıkartılırsa, durum kontrol altına alınır ve Rusya ve müttefikleri ile ilişkiler sürer. Almanlar kalırsa Osmanlı, Rusya-Fransa-İngiltere üçlüsünü karşısına alır...

Karadeniz’deki limanlar bombalandıktan sonra bile, Rusya’nın İstanbul sefiri, Osmanlı’ya açık kapı tutulmasını merkeze öneriyordu. Hayli ilginç bir durum... Hatta Alman general Liman von Sanders de anılarında bu konuya değinir ve Karadeniz bombardımanından sonra bile Almanların kovulması kaydıyla Rusya’nın Osmanlı tarafsızlığını tanıyacağı bilgisinin İstanbul’da dolaştığını, ancak Bab-ı Ali’nin öneriyi reddettiğini yazar. General von Sanders, bu bilgiyi doğrulamamakta, söylenti olarak aktarmaktadır. Ancak Rus dışişleri yazışmalarında ve sefir Giers’in telgraflarında Karadeniz bombardımanından sonra bile Rusya’nın Osmanlı’nın savaşa girmemesi ve tarafsız kalması için uğraştığı görülüyor. 

Güç dengesi açısından, Rusya’nın Osmanlı’yı tek başına bırakıp, kendince uygun zamanda saldırma ihtimali elbette vardı. Ancak varılan noktaya bakıldığında en kötü ihtimale zaten gelinmişti. Korkunun ecele faydasının olmadığını Bab-ı Ali bilmiyor muydu?

Karadeniz’deki Rus limanları Osmanlı bayraklı, Alman komuta ve mürettebatlı gemilerle vurulduktan sonra bile İstanbul’daki Rus sefiri neden Osmanlı’ya karşı tavır alınmamasını istiyordu? Çarlık ve Petrograd, elbette bu düşüncede değildi. Merkez, Osmanlı ve Almanya’nın savaş hedefi olmasından yanaydı. Ancak sefir Giers, başka yollar öneriyordu. 

Silah ateşlendikten sonra diplomasi