Bazı işletmeler, personel yönetmeliklerine veya iş sözleşmelerine belirli bir yaşa gelen işçinin iş sözleşmesinin geçerli nedenle işten çıkarılabileceğine ilişkin hükümler koymaktadırlar.
Bazen de işçi sayısının azaltılması gereği hasıl olduğunda, işten çıkarmada bir sosyal seçim kriteri olarak yaş unsuru esas alınarak, yaşlı personel tazminatları ödenmek suretiyle işten çıkarılmaktadır.
Bu durum, ayrımcılık yapıldığı gerekçesiyle işçi ve işveren arasında ihtilaflara yol açmakta ve dava konusu olabilmektedir. Üstelik bu uygulamanın geçerliliği konusunda da farklı görüşler öğretide ileri sürülmektedir.
Hal böyle iken, 6.4.2016 tarih ve 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu ile bu tartışmaların önü kesilerek, soruna bir ölçüde çözüm getirilmiştir. Şöyle ki;
Bu Kanun kapsamında cinsiyet, ırk, renk, dil, din, inanç, mezhep, felsefi ve siyasi görüş, etnik köken, servet, doğum, medeni hâl, sağlık durumu, engellilik ve yaş temellerine dayalı ayrımcılık yasaklanmıştır.
Yine aynı yasada, işveren veya işveren tarafından yetkilendirilmiş kişi; işverenin çalışanı veya bu amaçla başvuran kişi, uygulamalı iş deneyimi edinmek üzere bir işyerinde bulunan veya bu amaçla başvuran kişi ve herhangi bir sıfatla çalışmak ya da uygulamalı iş deneyimi edinmek üzere işyeri veya iş ile ilgili olarak bilgi edinmek isteyen kişi aleyhine, bilgilenme, başvuru, seçim kriterleri, işe alım şartları ile çalışma ve çalışmanın sona ermesi süreçleri dâhil olmak üzere, işle ilgili süreçlerin hiçbirinde ayrımcılık yapılamayacağı, ifade edilmiştir.
Anılan yasada hangi hallerin ayrımcılık sayılmayacağı belirtilmiştir.
Söz konusu yasanın 7/c Maddesine göre işe kabul ve istihdam sürecinde, hizmetin zorunlulukları nedeniyle yaş sınırlarının belirlenmesi ve uygulanması, gereklilik ve amaçla orantılı olması şartıyla yaşa dayalı farklı muamele yapılması ayrımcılık olarak nitelendirilmeyecektir.
Şimdi bu hükmü yorumlayalım.
1- Yaşlı personelin işten çıkarılması kolaylaştı mı?
Her ne kadar ilk bakışta, yukarda bahsettiğimiz 7/c Maddesi ile yaşlı personelin işten çıkarılmasına müsaade edildiği ve yaşlı personelin işten çıkarılmasının kolaylaştırıldığı gibi bir izlenim doğmakta ise de, bu izin son derece isabetli bir düzenlemeyle şarta bağlanarak, yaş dolayısıyla işten çıkarmayı; hizmetin zorunluluğu, gereklilik ve amaçla orantılı olma koşuluyla daraltmıştır. Başka bir ifadeyle, işten yaşlılık dolayısıyla işten çıkartmanın dayanması gereken objektif unsurlar ortaya konmuştur.
2- Hizmetin zorunluluğu ne demektir?
Bazı işler, yüksek bedensel ve zihinsel gücü gerektirmektedir. Yaşa bağlı olarak zamanla bu işleri yapanların performansı düşebilmekte ve görevden beklenen hizmeti vermeleri güçleşebilmektedir. Bu görevler için belli yaşa kadar çalışabilme ölçüsünün, iş sözleşmesine veya personel yönetmeliğine konması, ayrımcılık olarak nitelendirilmeyecektir
Sonuç; Yaş nedeniyle işten çıkarma söz olduğunda, 6.4.2016 tarih ve 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu 7/c Maddesine dikkat edilmesi önem taşımaktadır.
