Yargı reformu vatandaşın ne işine yarayacak! (1)

Perşembe günü adalet hizmetleri anlamında önemli bir metin açıklandı: 4. Yargı Reformu Strateji Belgesi... Bu belge öncekilerin bir devamı, uygulamaya geçirilmesi düşünülenler hakkında bir çerçeve metin. Özet olarak vaat ettikleri şöyle: Hızlı ve etkin yargılama. Uzmanlaşmış ve özlük hakları yeniden düzenlenmiş adalet kadrosu. Toplumu derinden etkileyen suçların cezasında artış. Arabuluculuk alanının genişlemesi. Kadın ve çocuklar için özel tedbirler... Belge, 80 sayfa civarında ve kapsamlı bir metin. Teknik bir anlatımı var haliyle. Böyle olunca herkesin zihninde ortak soru var: "Bizim ne işimize yarayacak?"... İşte bugün ve yarın bunu izah etmeye çalışacağım. Herkesin anlayabileceği bir dille, herkesi ilgilendiren yönleriyle meseleyi 15 maddede özetledim:

(1) Mahkemelerin yükü azaltılacak. Mahkemelerin bir başka mahkemenin gönderdiği talimatları yerine getirmesi ortadan kalkıyor. Artık bu işi "istinabe mahkemeleri" bakacak. Tek işleri bu olacak. Ayrıca asliye hukuk mahkemelerinde artık tek hâkim değil heyet olacak. Bu da dosyalara daha dikkatli bakılmasını sağlayacak. Hâkim sayısının artması işleri hızlandıracak.

(2) Altı ay kuralı geliyor. Temyiz ve istinaf süreleri altı ayla sınırlı olacak. Bunun için alt yapı güçlendirilecek ve hâkim sayısı artacak. Dosyaların önceliği daireye geliş sırasına göre değil, davanın yerel mahkemede açıldığı tarihe göre belirlenecek. Böylece yerelde yargılaması uzun sürenler öncelikle görüşülüp karara bağlanacak.

(3) Ön inceleme ve doğrudan temyiz kuralı. Buna göre istinafta dosyaların görev uyuşmazlığı sebebiyle dolaşmasının önüne geçmek için yeni bir ön inceleme mekanizması oluşturulacak. Ayrıca bazı dosyalar istinafa gitmeden doğrudan temyiz edilebilecek. Böylece yük dengeli olarak dağılacak, dosyaların kesinleşmesi hızlanacak.

(4) Uzman hâkim ve ihtisas mahkemesi olacak. Uzunca bir süredir yeni mahkemelerin olması gündemdeydi. İnternet mahkemeleri gibi. Bunlar yine belgede yer aldı ama daha önemli bir gelişme var. Hâkim ve savcılar uzmanlaşacak. Yani ceza hâkimi olan birinin ataması hukuk hakimliğine yapılmayacak. Seçtiği bölümde ilerleyecek. Savcılar da uzman olduğu konuda (basın, kaçakçılık, terör vb) görevini sürdürecek. Ayrıca yeni durumda, uyuşturucu, sigorta, trafik, iş kazaları ile tazminat dosyaları için de uzmanlık gündeme gelecek.

(5) Yargılama süreleri kısalacak. Daha önce getirilen hedef süre uygulamasında katı bir rejime geçilecek. Aslında Türkiye'de mevzuat hızlı bir yargılamaya olanak veriyor. Bunun en bariz örneği Narin Dosyası olarak bildiğimiz davadır. Olayın olduğu ay ile kararın verildiği tarih arasında 4 ay vardır. Belge, duruşmaların en fazla iki ay sonrasına verilmesini öngörüyor. Ayrıca dosya üzerinden yani duruşma açılmadan verilebilecek kararların sayısı artacak. Böylece gereksiz yere "duruşma açılmasını bekleme" durumu ortadan kalkacak. Verilen karar, istinaftan bozulup gelince "yeni bir dosya" gibi sıraya girmeyecek. Önceliği olacak. Zira bu dosyalarda hem hızlı karar vermek mümkün hem de zaten bekleme süresi yeni dosyalardan fazla. Yapay zeka destekli uygulamalar ile bu durum desteklenecek. E-Duruşma kapsamı genişleyecek ki bu her anlamda tasarrufu sağlayan bir uygulama.

(6) Tebligatta yeni dönem. Vatandaşın en mağdur olduğu konu bu. Pek çoğumuz farkında değiliz ama dava açtığımız kişiye mahkemenin bildirim yapması bir zorunluluk. Bazı kimseler bunu bildiği için ya tebligatı almaktan kaçınıyor ya da usule uygun olmayan bir biçimde alıyor tebligatı. Bu da ister istemez mahkemelerin işini uzatıyor. Belge ile e-tebligat kapsamının genişletildiğini görüyoruz. Böylece bu sorun tarih olacak.

(7) Noterlere yeni görev. Birçok meselenin dava ile sonuçlanmasına son verilecek. Noterler vasiyetnamenin açılması ve mirasçı atama belgesinin verilmesi, tevdi yerinin belirlenmesi, ortak konuta davet, malın ayıplı olup olmadığı noktasına delil tespitini yapabilecek. Bozuk araç aldınız veya aldığınız dairede hatalar var. Bunun için dava yerine noter kanalı ile tespit yapmanız işinizi kolaylaştıracak! .... (devamı yarın)