İslamı Japonya’da yaymak için belki bir Osmanlı heyeti 1906’da yola çıkmamıştı, ama bir Müslüman mütefekkir, Abdürreşid İbrahim 1907-1909 arası Japonya’ya giderek, yeni ufuklar açmıştı. 

Bu konuda Japon araştırmacılar Prof Komatsu Hisao, Noriko Yamazaki ve Zürih Üniversitesinden Ulrich Brandenburg’un ilginç çalışmaları var. 

Kırım Tatar kökenli bir mürşid olan Abdürreşid İbrahim (1877-1944) zamanın Osmanlı çevrelerinde de tanınmış ve saygı görmüş bir alimdir. Mehmet Akif Ersoy, İbrahim’in Japonya mektuplarını yayınlamıştır. İbrahim’in 1911 Trablusarp, 1915’te Sarıkamış cephe gerisinde cihat için faaliyet gösterdiği bilinir. O ara Osmanlı tebasına geçmiştir. 1930’da yeniden Japonya’ya dönmüş, ilk Tokyo Camiinin yapılmasına öncülük etmiştir. 

Brandenburg’a göre, İbrahim’in Japonya’ya odaklanması sırasında İslam dünyası Japonya ile ilgiliydi. Bu kapsamda, dönemin Mısır medyasında, Müslüman olmayan coğrafyalarda İslam’ın yayılması konusunda tartışmalar yapılmaktadır. 

İbrahim’in faaliyetlerinde, Japonya’nın Asya’daki emelleri, özellikle Çin’i hedeflemesi etkili olmuştur. Japonya, 1905’ten sonra modernleşme, Asya’da güç gösterme ve doğal kaynaklara ulaşma yoluna gitmişti. Yayılmaya kararlıydı ve büyük askeri seferlere hazırlanıyordu. Bu ortamda Abdürreşid İbrahim de jeopolitiği Müslümanlar lehine kullanmayı hedefliyordu, ki dönemin şartlarında çok da aykırı değildir... Aynı süreçte Japonya’nın İslam’a karşı bir tavır almadığını hatırlamak gerekir. İslam coğrafyalarının birliği ve toplulukların buluşmasını hedefleyen ‘Pan-İslam’ akımı Müslümanlar arasında kökleşiyorsa, Japonya’da da ‘Pan-Asya’ akımı vardı. Üstelik Japonya bunu süngüyle yapmaya başlamıştı. Asya Müslümanları açısından bakınca, Rusya’yı yenen Japonya, Asya Müslümanlarının Avrupalı emperyalistlerden kurtuluşunu destekleyebilirdi. 

Yamazaki, Abdürreşid İbrahim’in 1930’larda yeniden Japonya’ya dönmesi sırasında Japonya’nın da gözünü Çin’e diktiğini hatırlatır. Çin’de milyonlarca Müslüman yaşamaktadır ve Müslümanların yaşadıkları bölgeler aynı zamanda Kuzeydeki Rusya’ya karşı bir koridor oluşturmaktadır. İbrahim, Çin Müslümanlarına da ulaşmıştır ve Çin Müslümanları ile Japonya arasında bağlantı kurar. Sonraları Japon araştırmacılar Çin Müslümanlarını keşfeder. Japonya, Çin içinde etnik müttefik aramaktadır. 

Öte yanda Çin Müslümanlarının tam olarak Japonya ile işbirliği yapmadıkları ve Japon yayılmacılığından çok da fayda sağlamadıkları anlaşılmaktadır. Dış dünyaya kapalı kalmışlardır ve dünya o sıra çok daha hızlı değişmektedir. Genelde de, Müslümanların büyük güç itişmelerinde piyon değil, oyun kurucu olmaları gerekmektedir... Japonya’nın Asya kıtasında yayılma macerası 2. Dünya Savaşıyla sona erir. Abdürreşid İbrahim 1944’te vefat etmiştir. Çin Müslümanları, Uygurlar, halen dünya gündeminde kalmayı sürdürüyor.