Beklendiği gibi Vilnius’daki toplantı sonrası Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in Avrupa Birliği ekonomik ittifakına katılmaması, Ukrayna’da insanları sokaklara döktü.
Yanukoviç Rusya’nın baskısıyla bu ittifaktan şimdilik uzak durma kararı aldı. Bu karar, ülkesinin gelecekte Avrupa Birliği ile bütünleşmesini isteyen Ukraynalıların, özellikle Rusya karşıtı muhalif güçlerin tepkisine neden oldu.
Ukrayna günlerdir durulmak bilmiyor. Rusya ise bu durumu yakın takibe aldı. Ukrayna’da yaşananlar, bugünlerde Moskova’nın öncelikli gündemi oldu. Hemen her gün Rus yetkililerden Ukrayna ile ilgili açıklamalar geliyor.
Rusya bu gerginlikten rahatsız . Lakin bedeli ne olursa olsun Ukrayna’nın Avrupa’yla ilişkilerinin mesafeli olmasını arzu etmektedir. Çünkü, Avrupa değerlerinin Ukrayna’ya girerek Rusya sınırına daha fazla yakınlaşması, Rusya için kabul edilemez bir durumdur.
Ukrayna tarihine bakıldığında orada halk ayaklanmaları geçici olmamış ve baskıyla da sindirilememiştir. Sovyetler Birliğinin dağılması sürecinde de Ukrayna Halk Cephesi’nin önemli yeri ve rolü sözkonusudur. Ukraynalılar baskıya yatkın toplum olmadığı için muhtemel bu protestoların da Yanukoviç tarafından kolaylıkla bastırılacağını düşünemeyiz.
Yanukoviç aslında Rusya’ya mesafeli durmak istese de, baskı ve real ekonomik durum bağımsız hareket etmesini büyük ölçüde engelledi. Bu nedenle başından itibaren Yanukoviç Rusya’ya yakın bir politik duruş sergiledi. Ama ülkesindeki Avrupa’ya dönük toplumsal beklentileri yok sayamayan Yanukoviç buna uygun politika izleyip Avrupa’ya yakınlaşma ve ekonomik olarak geleceğini bağlama yönünde bazı adımlar attı. Ancak Rusya faktörü nedeniyle bunu sürdüremedi. Rusya’nın real ekonomik gücü ve Ukrayna’ya yapması muhtemel baskıları göze alamayarak geri adımlar attı.
Ukrayna kolay yönlendirilecek bir toplum olmadığı için bu işin sonunun nereye varacağını şimdiden kestirmek zordur. Ama bir gerçek var ki; ne Ukraynalılar beklentilerinden kolayca vazgeçecek ne de Rusya temel politikasını değiştirecektir.
Günlerdir Avrupa’yı Ukrayna’ya tehdit unsuru olarak gören ve şantaj yaptığını söyleyegen Putin, sosyal yapıdan, yani halktan destek arayışındadır. Birbirine çok yakın olan Ukrayna ve Rusya toplumunu, özelikle Rusya’dan yayınlanan televizyon proğramları ile etkilemeyi planlamaktadır. Ukrayna’nın Rusya’ya yakın köylerinde herkes Rusya’dan yana tavır sergilese de merkeze gidildikçe tavrın Avrupa’dan yana olduğu açıkça görülmektedir. Dolayısı ile Rusya tüm gayretlerine rağmen sadece Ukrayna siyasi elitlerini değil halkı da yanına alma zorunluluğu hissetmektedir.
Tabii ki Rusya için de bu bir sınavdır. Bu sınavdan Rusya’nın diğer eski Sovyet cumhuriyyetleri ile ilişkisi etkilenecektir. Herkeste bir bekleyiş hakim. Rusya’nın etkisini arzu eden de etmeyen de beklemektedir. Bu nedenle Ukrayna halkının tavrı ve duruşu diğerleri için belirleyici bir örnek olacaktır. Tıpkı Sovyetler Birliği’nin çöküşünde olduğu gibi. Ukrayna faktörü Sovyetlerin dağılışında da belirleyici rol oynamıştı.
Rusya için bu sınav önemli ve bedeli ne olursa olsun bu sınavdan yenilgiyle çıkmamak için her türlü kozlarını kullanmak üzere hareket halindedir. Rusya kendisinin ikinci çöküşünden olağanüstü rahatsız ve bunun gerçekleşmemesi için şimdiden kontrolü ele alma çabasındadır. Ukrayna bu anlamda oldukça önemlidir. Rusya’nın Ukrayna’dan vazgeçmesi mümkün görünmüyor, ancak Ukraynalıların da büyük çoğunluğunun Rusya ile beraber olmasını beklemek hayaldir. Bu durum eski Sovyet cografyasının geleceğini olduğu kadar Rusya’nın geleceğini de belirleyecek, en azından ciddi olarak etkileyecektir.
