Türk Ocakları’nın malları nasıl tasfiye edildi?

Geçen hafta Türk Ocakları’nın nasıl kapatıldığını; ardından da malının ve mülkünün CHP’ye ve Halkevleri’ne nasıl devredildiğini yazmıştım.  Uzun yıllar süren bu süreç çok da sancılı olmuştu.

Türk Ocakları’nın (TO) bütün hakları 1931 senesinde CHP’ye devredilmişti. Ama bu devir teslim işlemi güç bir süreçti. Öncelikle bir envanter çıkarmak lâzımdı. Bütün bunlar için de önce kuralları saptamak gerekiyordu. İşte, sürece yol veren ‘talimatname’ de bir süre sonra kaleme alındı. 6 Ağustos 1931 tarihinde de parti örgütüne iletildi. “Mefsuh Türk Ocakları’nın Borçlarının, Alacakları ve Menkûl ve Gayrı Menkûl Emlâk ve Eşyasının Tasfiyesine Dair Talimatname”ye göz atmanın sırasıdır şimdi…

TÜRK OCAKLARI TASFİYE ENCÜMENİ

Öncelikle CHP merkezinde bir tasfiye komisyonu kurulmuştu. Genel Sekreterlik’ten örgüte iletilen ve tasfiyeye ilişkin olan genelgeler, aslında bu komisyonun çalışmalarını ve kararlarını ortaya koyuyordu.

BORÇLAR NASIL ÖDENECEK?

Basit bir çözüm vardı: TO’nın elindeki mallar satılacaktı. “Her yerde satış neticesinde elde edilecek malların; evvel emirde hangi borçların tediyesine [ödemesine] tahsis olunacağı [ayrılacağı], alacakların mahiyetine ve ihtiyaçlarına ve borç şeklinin fırka [parti] haysiyeti maneviyesine yapacağı tesir esaslı bir mikyas olarak göz önünde tutulmak suretiyle tesbit olunacaktı.” “Böyle bir usûl ve prensip olmadan borç tediyesi yoluna girilmesi, fırkayı, alacaklı vaziyette bulunan birçok müessese ve vatandaşların teşkil ettiği alacaklılar grubuna karşı manen müşkül vaziyete sokabilir”di.

SATIŞLAR NASIL OLACAK?

Talimatnameye göre; mevcut TO binaları içinde; mahallinde Halkevi ya da CHP binası olarak kullanılmayacak olanlar varsa, bunlar hemen satılacaktı. Mağaza, dükkân gibi yerler de hemen satılacaktı. Sinema, zeytinlik, bahçe, arsa gibi yerler de hemen satışa çıkartılacaktı. Mevcut inşaatlar olduğu gibi bırakılacaktı. Tamamlanması için girişimde bulunulmayacaktı. Bu konuda masraf çıkarılmayacaktı. Bunlar olduğu gibi satılacaktı. Tek bir istisna olabilirdi; o da, bu gibi bitmemiş inşaatların tamamlanması halinde, bunların Halkevi ya da parti binası olarak kullanılmasına imkân olmasıydı. Bu halde, böyle bir karar, komisyonun görüşü doğrultusunda, ancak CHP genel yönetim kurulu tarafından alınabilirdi.

Ancak, satış işlemlerinin de şart ve kısıtları vardı. Buna göre; “satılacak gayri menkûllerden sinema, gazino, değirmen, buzhane, yağhane, fırın ve umumî bahçe gibi mahalli halkın istifadesinde bulunanların satışı; bunların alıcı tarafından aynı hizmete tahsisi yolunda olabilir”di.

SATILMAYACAKLAR

Bir de satılmayacak mallar listesi vardı. Bir kere, Halkevi ya da CHP binası olabilecek hiçbir yer satılmayacaktı. Parti merkezinin onayı ile bu binalara yerleşilecekti. Diğer yandan, hukuksal durumu ihtilâflı yerler de vardı ve bu yerler, hukukî süreç tamamlanıncaya kadar elde tutulacaktı. Eğer ihtilâf parti lehine çözülürse; bu takdirde ileride bu malların satışı da yine bu talimatnameye göre olacaktı. Spor sahaları ile “tarih ve sanat kıymeti” olan yerler de asla satılamazdı.

MÜZAYEDEDE SATIŞ

Müzayede kuralları içinde en yüksek fiyatın malın değeri düzeyinde olduğu anlaşılırsa; satış, mahalli parti yönetimi tarafından onaylanacak ve kesinleşecekti. Satışlar peşin para ile yapılacaktı. Ancak özel idareler ile belediyelerin en çok üç taksit halinde ve üç yıl içinde ödemesine izin vardı. Malı alanın TO’dan alacağı varsa; bu takdirde de eğer elinde alacağını gösteren açık bir vesika varsa, o zaman satış meblağı alacağından düşülecekti. Kiralanmış yerlerde ise, satış öncesinde kiracı ile tahliye konusunda anlaşmak gereğine dikkat çekilmişti.

Satışı CHP yapıyor

Elimizde bulunan ve 1937-1938 yıllarına ait bazı yazışmalardan; Türk Ocakları’nın (TO) hangi mallarının kimlere satıldığını izleyebiliyoruz. Satılacak mallar, CHP genel yönetim kurulu tarafından kararlaştırılıyor; fakat CHP Genel Başkanı ile vekili ve Genel Sekreteri tarafından onaylanarak yürürlüğe giriyordu. Mersin’de TO’dan kalan binanın hususî idareye ait kilise binası ile değiştirilmesine; Çanakkale’ye bağlı Gelibolu’da TO’dan kalan harap binanın satılarak, elde edilecek gelirin Halkevi binasının genişletilmesine harcanmasına; İzmir’e bağlı Kuşadası’nda kale üzerinde bulunan ve TO’dan devredilip CHP’nin malı olan, hâlen boş bulunan binanın 4 bin 200 lira bedelle Millî Eğitim Bakanlığı’na satılmasına ve elde edilecek gelirin sahilde bulunan ve yine TO’dan partiye kalmış bulunan binanın tamirine ayrılmasına karar verilmişti.

Eski ve hurda eşyaya gelince…

Eşyalara gelince; CHP’nin kullanmasına ihtiyaç olmayan bütün eşyaların satışı mümkündü. Hurda ya da eski eşyaların da tamirleri masrafına değmeyecek olanların, hiçbir işe yaramayacakların satılması gerekiyordu. Ancak “tarih ve sanat kıymeti” olan eşyaların satışı söz konusu olamazdı. Bu arada; partinin ihtiyacı olmayan eşyaların mahalli spor kuruluşlarına bağış olarak devri daha uygundu. Bundan arta kalan eşya varsa, ancak bu işlemden sonra satışa çıkarılabilirdi. Talimatnamede belirtilen süreçlerin uygulamasına geçilmeden önce mahalli parti örgütleri, genel sekreterlik aracılığıyla komisyondan gerekli görüşleri almalıydı. İstisna olmak koşuluyla bazı satışların parti merkezinde yapılmasına da karar verilebilirdi. Fakat bu konuda mahalli parti yönetiminin görüşü muhakkak alınacak ve bu görüş doğrultusunda işlem yapılacaktı.