Bildiğiniz üzere ayrımcılık, TCK'da suç olarak düzenlenmiştir. Fakat, suçun kapsamı gayet dar tutulduğu için birçok ayrımcılık fiilinin suç olarak kabul edilmediğini görürüz. Bu bağlamda idari yaptırım uygulanması ve bu ihlallerin tespit edilmesi konusunda görevli olan Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun (TİHEK) kararları ön plana çıkmakta ülkemizde. Bugün TİHEK'in güncel kararlarındaki tespitlere değinmek, ayrımcılık konusundaki son kararlarına yer vermek istiyorum.
Filistin kararı
TİHEK'in gündemine aldığı gayet güncel bir konu bu. Karar, bir şirketin, elektronik ticaret platformunca Filistin temalı ürünlerin satışının platform tarafından durdurulmasının ayrımcılık yasağı ihlali teşkil ettiği iddiasına ilişkin. Trendyol isimli bu platform, hakkındaki şikâyete dair "bu ürünlerin satışı sebebiyle doğacak olumsuz yorumların önüne geçmek istediklerini belirtmiş" ve bir engelleme yapmadığını iddia etmiştir...
Konuyu inceleyen TİHEK, "... 'başvuranın bir müşteriye cevap vermek için mesajda "Filistin" kelimesini kullanmak istemesi üzerine yasaklı kelime kullandığı uyarısı aldığı ve cevabının reddedildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca başvuran, durumun düzeltilmesi için destek hattına mesaj attığına ve muhatap Şirketin başvurana geçici bir süreliğine bu uygulamaya başvurulduğu yönünde cevap verdiğine ilişkin mesajlaşma görüntüsü de' bulunmaktadır..." şeklinde tespitte bulunmuştur...
Neticede TİHEK, Trendyol'un hakkındaki "Filistin" temalı ürünlerin satışının durdurulduğu yönündeki iddiaları çürütemediği, ayrımcılık yasağını ihlal etmediğini kanıtlayamadığı, bu durum karşısında başvurana yönelik siyasi ve felsefi görüş temelinde ayrımcı muamelede bulunduğu gerekçesi ile 'eşit muamele ilkesi ile ayrımcılık yasağını ihlal' ettiğine hükmetmiştir. (24/314 KK)
Engelli indirimi zorunludur!
Bir başka karar ise engelli bir yolcunun başına gelenlerdir. Otobüs firmasının bilet satış gişesine normal fiyatı öğrendikten sonra engelli kartını ibraz ederek hakkı olan indirimi talep etmesine rağmen indirim yapılmayan, konuyu görevliye sorduğunda "sistemsel bir durum" biçiminde bir cevap alan engelli vatandaşın şikâyeti üzerine olay incelenmiştir. Kararda başvurucunun şirkete e-posta gönderdiği, şirketin şikâyet hattını aradığı ancak sorunun yine de çözülemediği tespit edilmiştir. TİHEK, "muhatap Şirketin de şehirlerarası ulaşım faaliyeti yürütmesi nedeniyle engelli bireyler için tanınan indirimli bilet hakkını gereği gibi uygulaması ve engelli bireylere yönelik ayrımcı muamele oluşturabilecek tavır ve tutumlardan uzak durması beklenmektedir" şeklinde hüküm kurarak, şirkete kırk bin TL idari para cezası vermiştir. (24/404 KK).
Bir başka karar ise Ankara'da özel halk otobüsünde maruz kalınan muameleye dairdir. Otobüse binmek isteyen engelli vatandaşa otobüs şoförünün: "İn aşağıya. Şimdiye kadar bindiğine say. Sen bir de sağlam olsan bize ne yapardın kim bilir" şeklinde ifadede bulunması otobüse almaması "ayrımcılık yasağı" kapsamında değerlendirilmiş ve muhataba 141 bin TL ceza verilmiştir. (24/315 KK)
"Damsız girilir"
Bildiğiniz üzere "dam" kelimesi Fransızcadan dilimize girmiş. "Dans esnasında erkeğe eşlik eden kadın, dansta kavalyenin eşi" anlamında... Birtakım mekanlara damsız girilmesi yasak malumunuz... İşte konu tam da bununla ilgili. İstanbul'da düzenlenen konsere üç erkek arkadaş birlikte gitmek için rezervasyon yaptırmak istiyor. İşletme, dört erkeğin yanlarında kadın misafir olmaksızın konsere rezervasyon yaptıramayacağını, sadece -fiyat olarak çok yüksek olan- localarda yer verebileceklerini söylüyor. Soluğu TİHEK'te alan "erkekler" burada bir ayrımcılık olduğunu iddia ediyorlar. İşletme bu uygulaması için haklı bir gerekçe ortaya koyamıyor. TİHEK işletmeye 120 bin TL idari para cezası veriyor bu uygulaması sebebiyle... (2024/308 KK)
Bekara ev verilir!
TİHEK bir klişeyi daha yıkmış kararında. Bir taşınmazı kiralama talebinde bulunan başvurucunun, ilgili emlak şirketi ile irtibata geçtiğinde platform üzerinden talebini ilettiğinde "kendisine bekâr olduğu gerekçesiyle ev sahibinin bu yöndeki isteği dolayısıyla taşınmazı kiralayamayacağının belirtildiğini" ifade ederek TİHEK'e başvuru yapıyor. TİHEK ise başvurucunun "medeni hâl temelinde ayrımcılığa uğradığını" kabul edip mülk sahibine 20 bin TL idari para cezası veriyor. (2024/261 KK)
Ayrımcılık konusunda basit görünen konuların bu denli titiz incelenmesi önemli...
Bu konularda önemli bir kapı "TİHEK" ...
