Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve ötesi…

Milli Mücadele önderleri arasındaki ayrılığın nedenleri maddi değil manevidir. Bu nedenlerin arasında sonradan gelenlerin öndekileri itmesiyle başlayan hiyerarşi çekişmeleri, kıdem çatışmaları yer alır. Anlaşmazlıklar, kurulacak yeni düzenle ilgiliydi. Ulusal Egemenlik temel amaçtı. İşte anlaşmazlık bu temelin yorumlanmasından kaynaklandı.

Ve Kazım Karabekir, Ali Fuad, Refet , Cafer Tayyar Paşalarla Hüseyin Rauf ve Adnan Bey Halk Fırkasından ayrılarak yeni bir fırka, yani siyasi parti kurmaya karar verdi.

O zamanlar Halk Fırkasının başında Cumhuriyet deyimi yoktu. Muhalifler yeni kurdukları fırkanın başına Cumhuriyetçi olduklarını yazdırınca Halk Fırkası da Cumhuriyetçiliğini tescil ettirdi.

Her şey iyi hoştu da Gazi'nin durumu ne olacaktı? Anayasa Devlet Başkanına tam tarafsızlık emrediyordu. Ancak Gazi bunu yapmadı ve Cumhuriyet Halk Fırkasının arkasında yerini aldı. Peki almasaydı ne olacaktı? Yapılacak bir seçimde Halk Fırkasının kazanması mümkün değildi. Bunun farkına varan Halkçılar, Terakkiperver Cumhuriyet Partisinin tez elden kapatılması için kolları sıvadı.

Ali Fuad Paşa ve arkadaşları Gazi'ye bir mektup yazmaya karar verir. Ancak bu mektubu daha sonra göndermekten vaz geçerler: Nedenini Ali Fuad Paşa daha sonra şöyle anlatır:

"Şöyle bir gerçekle yüz yüzeydik: Gazi, Halk Fırkasının başından ayrılmış olsaydı, bu fırkanın çoğunluğu sağlaması mümkün değildi. Bunu hepimiz çok iyi anlamıştık. İyi de, Halk Fırkası seçimi kaybettiği an ne olacaktı? Ülkede büyük değişikliklere ihtiyaç vardı. Halkçıların ülke sevgisinden emindik; milleti tahrik edeceklerine ihtimal vermiyorduk.

"Mektup önce yazıldı, sonra üzerinde değişiklikler yapıldı. Son değişikliklerse Kazım Karabekir Paşa'nın kaleminden çıktı. Hazırlanan metni hepimiz onaylamıştık. Temize çekip göndereceğimiz zaman, Adnan Bey (Adnan Adıvar) şimdiden böyle bir güvence istemenin, Gazi'yi zor durumda bırakacağını söyledi. Olayların gelişmesini beklememizi, gerekirse küçük değişiklikler yaptıktan sonra mektubu gönderebileceğimizi söyledi. Peki, dedik.

Daha sonraki olaylar bizim düşündüğümüz gibi gerçekleşmedi. Aşırı, nedensiz, hiç bir dayanağı olmayan tahrikler, iftiralar, yalanlar havada uçuştu. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılması için her yola baş vuruldu..."

Sonunda parti kapatıldı. Gazi ile en yakın arkadaşlarının arası açılmış, Gazi onlara sırt çevirmişti. Dizginler İnönü'deydi artık. Ne zamana kadar? Demokrat Parti 1950 seçimlerini kazanıncaya kadar...