ABD gündemi IŞİD’di, şimdi ebola hastalığı gündemin bir numarası oldu. Karşılaştırınca, IŞİD kısmen uzak bir risk. Texas’ın Dallas kentindeki ebola salgını ise acil ve kapı önü riski... Ve ebolanın IŞİD’den daha önemsiz olduğu söylenemez... ABD’deki ebola, bir sağlık sorununun nasıl ulusal güvenlik sorununa dönüştüğünün dramatik örneği. Son zamanlarda hep terör öne çıkmıştı, salgın hastalık ilk kez çok boyutlu bir ulusal güvenlik sorunu halinde canlı olarak önümüzde. 21. yüzyıla hoş geldiniz: Belirtileri yüksek ateş, vücudun hızla güç kaybetmesi ve tedavi edilmezse iç organlardaki kanama ile ölüm.
Ebola ve terörün ortak noktası, panik... Terör ve ebola virüsü gözle görülmüyor, başka izlerin altında kendini saklayabiliyor. Nereden vuracağı bilinmediği için kitlesel etkisi yüksek. Ebola ve terörün etkisi aynı.
Şundan anlatıyoruz: ABD’nin ebola ile ilk tanışması, kendi doktorlarının Afrika’da virüsü kapmasıyla başladı. İki kişi hastalıkla mücadele sırasında virüs kaptıkları için olay -görev riski- kapsamında görüldü, ilgililer ve birkaç Afrikalı yardımcısı ABD’ye getirildi, tedavi edildi. Olay kapandı. Geçen hafta ise bir yolcunun Dallas’a geldikten sonra hasta olduğunun anlaşılması panik ve terörü başlattı.
An itibariyle Dallas’ta hastanın ilk kaldığı evin önünde silahlı muhafızlar var. Evin içinde dört kişi hapis... Durumları kontrol altında, eve bazen maskeli ve koruyucu giysili elemanlar geliyor. Çevre apartmanlar boşaltıldı. Adı, karantina oluyor. Dallas’ta -IŞİD hücre evi bulundu- dense de tepki aynı olacaktı. İş gelip gelip silaha dayanıyor.
Daha önce de anlatmıştık: Günümüzde salgın hastalık bir uçak biletine bakıyor. Dallas’taki hasta Liberya’dan yola çıkmış, ABD’ye akraba ziyaretine gelmiş. Çıkışına izin verildiği için Liberya devlet başkanı çok mahcup oldu, özür diledi, ama yapacak birşey yok. Hasta Liberya-Brüksel-Washington-Dallas uçmuş, uçuşlarda 300 kadar uçak yolcusu ile aynı ortamı paylaşmış. Şimdi yolcular risk altında... Brüksel, Washington ve Dallas havaalanlarındaki risk ise ayrı mesele.
Bu arada hasta yolculukta ve Dallas’a geldiğinde henüz belirti göstermiyor. Eve geldikten sonra ateşleniyor, durumu kötüleşince hastaneye gidiyor. Ebola merkezi Liberya’dan geldiğini söylemesine rağmen hastane durumu anlamıyor, antibiyotik verip eve yolluyorlar. Bunlar duyulmadan önce Beyaz Saray paniği önlemek için -Dünyanın en sağlam sağlık altyapısına sahibiz, korkmayın- diyordu. Ateşli adamı geri yolladıklarında altyapı çöküyor. Yani hastane, ilk temas eden ekip ve ilk trafikte kullanılan ambulans ekibi de bu arada gürültüye gitti.
Olay burada da kalmıyor. Ziyaret edilen evde okul çağında çocuklar var. Liberya’dan gelen amcayla muhabbetten sonra okula gittikleri için sınıf arkadaşları ve okullar panikte... Veliler çocukları okuldan çekti. Ve bütün bunlar tek bir hastanın yarattığı terörün yansımaları. Üstelik hasta iyi niyetli ve terör niyeti yok.
Dallas’ta, ABD’nin ilk yerel ebola hastasının teşhis edildiği duyulunca Wall Street’te borsada satış başladı. Havayolu hisseleri satıldı, ebolaya aşı üreten ve salgın hastalıkta işe yarayacak sağlık kuruluşlarının hisseleri yükseldi. Ulusal güvenlik riskleri başladığında ekonomik etki de başlıyor. Bu da yeni bir durum. Borsa etkisi anlık ve habere dayalı refleks bir etki sayılabilir. Ama risk yayıldıkça ve kalıcı olunca, ekonomik faaliyeti de yavaşlatır. Tıpkı terör gibi salgın hastalık, ekonomik faaliyeti caydırıcı etki taşıyor. İnsanlar evden çıkmazsa para harcamazsa ekonomi yavaşlar. Burada da bir hastadan ekonomik durgunluğa geldik.
Bu satırları yazarken Almanya’ya gelen bir Sierra Leone’li hastanın gerilimi Almanya üzerinde başlıyordu. ABD Genelkurmayı da 101. Hava İndirme Tugayı’ndan 700 askeri ebolaya karşı Liberya’ya yolluyordu. 101. Tugay ABD’nin en savaşçı tugayıdır. Gerçi yollanan 700 asker, istihkam-mühendislik bölüklerinden ve lojistik destek için gidiyorlar. Ancak ulusal güvenlik riski olunca terör de olsa salgın hastalık da olsa iş bir yerde silaha dayanıyor. Hastalık ülkelerinde en uç senaryolar, temiz bir şişe su ya da bir doz ilacın silahla kurşunla güvenceye alınmasını öngörüyor. Karantina dendiğinde de Dallas’ta akla gelen çare, silahlı muhafızlar... Önümüzdeki günlerde izlememiz gereken boyut bu.
twitter.com/selimatalayny
