Sigortalının vefat etmesi üzerine geride kalan dul eşine, yetim çocuklarına ölüm aylığı bağlanmaktadır.
Vefat eden her sigortalının dul ve yetimine aylık bağlanmaz.
5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için;
a-) En az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya
b-) 4/1-(a) sigortalıları için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş, olması şartıyla ölüm aylığı bağlanır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, ailenin korunmasını öncelediği için çok geniş bir ölüm aylığı düzenlemesine yer vermiştir.
Kanun hükmüne göre, ölen emeklinin veya ölüm aylığı bağlanmadan ölen ancak ölüm aylığı bağlanmasına yeter prim gün sayısı bulunan sigortalının dul eşi ile yetim çocuklarına, sigortalı/emekli olmayan malul çocuklarına, şartların oluşması halinde de anne ve babasına ölüm aylığı bağlanıyor. Halk arasında eşe bağlanan ölüm aylığına dul aylığı, çocuklara bağlanan ölüm aylığına yetim aylığı, malul çocuklara bağlanan ölüm aylığına ise malul çocuk aylığı deniyor.
5510 sayılı Kanun, medeni kanundaki miras hukukunun aksine dul eşin aylık hissesini yüksek belirlemiş, çocukların aylık hissesini ise düşük belirlemiştir. Medeni Kanuna göre eşin miras hissesi %25 olup kalan %75 hisse çocuklara düşmekte iken sosyal güvenlikte eşin hissesi %50 çocukların hissesi %25 ve her halde toplam hisse %100'ü aşmayacak biçimde düzenlenmiş.
Dul eşin emekli maaşı yoksa sigortalı çalışması bulunmuyorsa ve aylık alan çocuk da yoksa ölüm aylığı hissesi %75 olmaktadır. Çocukların hissesi ise anne/babası aylık almıyorsa %50 olarak öngörülmüş. Yine çocuklar arasında özlük üveylik varsa üvey çocuk hissesi %50 öz çocuk hissesi ise %25 oluyor. Örneğin; vefat eden sigortalının ilk eşinden bir kızı sonraki eşinden bir çocuğu varsa eşe ve bu iki çocuğa aylık bağlanınca eşe %40, üvey çocuğa %40 öz çocuğa %20 olmak üzere aylığın tamamı hak sahiplerine taksim ediliyor.
Sosyal güvenlikte aylık hissesinden bağımsız olarak bir de alt sınır aylık ve en düşük aylık düzenlemesi bulunuyor.
Alt sınır aylık nedeniyle hak sahiplerinin hisselerinin çok üzerinde aylık almaları hatta aylığın tamamını almaları da mümkün. Örneğin; bu ay ek ödeme dâhil kök aylığı 6.400 TL olan ve 7.500 TL aylık ödenen SSK 4/a emeklisi kişi bu ay vefat etse ve sadece kızına aylık bağlanmış olsa bu kişinin hisseye göre aylığı 3.200 TL, ödenecek %50 hisseli en düşük aylık 3.750 TL olmakla birlikte en düşük bir hak sahibi alt sınır aylığı 6.355 TL olduğundan yetim kıza 6.355 TL ölüm aylığı bağlanacaktır.
Alt sınır aylık ilk defa sigortalı olunan tarihe, ölüm tarihine ve sigortalılık statüsüne göre farklılık göstermekte.
Sigortalılık başlangıcı 1.1.2000 tarihi öncesi ve ölüm tarihi de 1.10.2008 tarihi öncesi ise Alt Sınırdan SSK Dul ve Yetim aylıkları;
En Düşük Aylık 7.616,49
Aylık Alan Bir Kişi 6.364,08
Aylık Alan İki Kişi (Büyük Hisseli) 4.705,11
Aylık Alan İki Kişi Küçük Hisseli) 2.352,64
Aylık Alan İki Kişi (Eşit Hisseli) 3.528,85
Sigortalılık başlangıcı 1.1.2000 tarihi öncesi ve ölüm tarihi de 1.10.2008 tarihi sonrası ise Alt Sınırdan SSK Dul ve Yetim aylıkları;
En Düşük Aylık Değişken
Aylık Alan Bir Kişi 6.354,66
Aylık Alan İki Kişi (Büyük Hisseli) 4.701,86
Aylık Alan İki Kişi Küçük Hisseli) 2.351,10
Aylık Alan İki Kişi (Eşit Hisseli) 3.526,52
Sigortalılık başlangıcı 1.1.2000-30.9.2008 tarihi arası ve ölüm tarihi de 1.10.2008 tarihi sonrası ise Alt Sınırdan SSK Dul ve Yetim aylıkları;
En Düşük Aylık Değişken
Aylık Alan Bir Kişi 3.792,81
Aylık Alan İki Kişi (Büyük Hisseli) 2.844,48
Aylık Alan İki Kişi Küçük Hisseli) 1.422,38
Aylık Alan İki Kişi (Eşit Hisseli) 2.133,60
Alt Sınırdan en düşük aylık ödemesi 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu Kapsamından emekli olanlar için de geçerli. Emekli Sandığı Kapsamından ödenen en düşük aylıklar;
En Düşük Aylık 9.876,41
Aylık Alan Bir Kişi 7.901,13
Aylık Alan İki Kişi (Büyük Hisseli) 5.925,85
Aylık Alan İki Kişi (Küçük Hisseli) 2.991,41
Aylık Alan İki Kişi (Eşit Hisseli) 4.487,12
Sigortalı için hesaplanan kök aylık ve hak sahibi için öngörülen alt sınır aylık dışında bir de en düşük aylık ödemesi bulunuyor. En düşük sigortalı aylığı 7.500 TL tutarında. Ölüm aylıklarında ise bu 7.500 TL tutar aylık hissesi ile çarpılarak ödenecek en düşük aylık bulunuyor.
Ardından kök aylığa karşılık gelen ölüm aylığı, alt sınır aylık ve en düşük aylık arasında bir mukayese yapılıyor ve bunlardan en yüksek olan ödeniyor. Örneğin; Sigortalılık başlangıcı 1.1.2000-30.9.2008 tarihi arası ve ölüm tarihi de 1.10.2008 tarihi sonrası olan sigortalının kök aylığı 6.000 TL ve aylık hissesi %75 olan dul eşine aylık bağlanacak ise kök aylığa ait %75 hisseli ölüm aylığı 4500 TL, alt sınırdan tek hak sahibi aylığı 3.792,81 TL, en düşük aylığa ait %75 hisseli ölüm aylığı 5.625 TL tutardan en yükseği 5.625 TL olduğundan dul eşe 5.625 TL ödenecektir.
