SETA Siyaset Araştırmaları Direktörü Doç. Dr. Nebi Miş: Muhalefet hazırlandı ama sonuç alamadı

Muhalefeti hazırlıksız yakalamak için erken/baskın seçim kararı alındı” diyenler var. Öyle midir, öyle ise demokratik teamüllere uygunluğu nasıldır? 

Seçimlere muhalefet hazırlıksız falan yakalanmadı. Hatırlayalım 16 Nisan referandumunun hemen ardından CHP başta olmak üzere tüm partiler, 2019 seçimlerini “kritik” olarak değerlendirmişlerdi. Ve “yarın seçim olacak gibi çalışmaları gerektiğini” seçmenlerine duyurmuşlardı. AK Parti kendi içinde bir yenilenme siyasetini duyurduğunda; CHP çoktan ittifak görüşmelerini başlatmıştı. Referandumun ardından CHP lideri iki ay içinde SP, Vatan Partisi, DP, HDP ve sonradan İyi Parti’yi kuracak olan Meral Akşener’i ziyaret etmişti. Sonra bu görüşmelerin ikinci turunu gerçekleştirmeye çoktan başlamıştı. CHP lideri ve CHP’nin yöneticileri 16 Nisan’dan bu yana birçok kez seçimi kazanmak için stratejilerinin hazır olduğunu ama bunu açıklamak için daha erken olduğunu belirttiler. CHP lideri Kılıçdaroğlu’nun iktidara karşı sürekli “erken seçim” çağrıları vardı. “demokrasinin namusunu kurtarmak için erken seçime gidin” diyordu. İyi Parti başkanı Meral Akşener de Cumhur ittifakının 15 Temmuz’da erken seçime gideceğini sürekli tekrar ettiğini biliyoruz. Dolayısıyla muhalefetin “hazırlıksız yakalandığı” tezi doğru değil. Muhalefet hazırlandı ama sonuç almadı. Birçok nedeni var. CHP beceriksizliğinin, siyasetsizliğinin, parti içi çekişmelerin ve muhalefet cenahı partileri arasındaki taktiksel hamlelerin kurbanı oldu.

BECEREMEDİLER 

- Muhalefetin ittifak kuramamış, aday çıkaramamış olmasının sorumluluğu kimdedir? 

Sorumluluğu kardeşçe paylaşmaları lazım. Şöyle ki, 16 Nisan’ın hemen ardından, muhalefet yüzde 48’lik “hayır” oylarını blok olarak değerlendirdi. İttifakın kendiliğinden doğal olarak oluştuğunu ilan ettiler. Hâlbuki yanlış bir değerlendirmeydi. Referandum seçimlerden farklı dinamiklere sahiptir. Kaldı ki cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin oylandığı referandum, siyasal sistemin dönüşümünü öngördüğü için seçmenler açısından çok daha farklı algılamaları içerisinde barındırmaktaydı. Dolayısıyla “hayır” oyu verenler arasında AK Partililer olduğu gibi MHP’liler de vardı. Öte taraftan, “hayır” oylarının içinde ideolojik konumlanma olarak birebirine benzemeyen farklı partiler bulunmaktaydı. Seçimlerde bu partilerin bir araya gelmesi zordu. Bu çevreler, “Erdoğan ve AK Parti karşıtlığı”nın bütün dertlerine deva olacağını düşündüler. Yani başta CHP’nin öncülüğünde yürütülen ittifak çalışmaları büyük beklenti oluşturduğu için yanlıştı. Başta beklentinin bu çerçevede oluşturulması, bu cenahın siyasetin gerçekliğini ıskalamasını doğurdu. 

KARŞI İTTİFAKIN HALİ

- Cumhur ittifakı karşıtları neden ittifak kuramadı?

İki farklı düzlemde açıklamak gerek. İlki CHP açısından; CHP kendi oylarının yüzde 25’in üzerine çıkmadığını bildiği için Erdoğan karşısında başarılı olabilecek adayın sağ siyasetten gelmiş birisinin olacağını varsaydı. AK Partiye karşı, sağ siyasetten bir muhalefet devşirmeye çalıştı. İttifak arayışını ve senaryosunu sağ siyasetçi ya da partiler üzerine odaklandırdı. 1990’larda kalmış partilerden bile medet umdu. ANAP ve Demokrat Parti’nin adını kimselerin bilmediği liderlerini bile ziyaret ederek, ittifak kuracak parti aradı. Saadet Partisi ve Abdullah Gül’ün adını uzun süre siyasetin gündemine taşıdılar. AK Parti içinde geçmişte siyaset yapanların kapısını çaldılar umut bağladılar ama sağ siyasetçilerin kendileri kadar heyecanlı olmadığını gördüler. 

GÜL CHP’YE ÇARE DEĞİL 

Ayrıca CHP içindeki hizipler, sağ siyasetçiler içinden aranan adaylara çok olumlu bakmadılar. Örneğin Abdullah Gül ismi onlar için 2007 yılında, cumhurbaşkanlığını önlemek için 367 krizinin bile göze alındığı bir aktördü. Cumhurbaşkanı olmasının engellenmesi için AYM’ye gittikleri, 27 Nisan muhtırasını bile destekledikleri siyasetçiydi. Özellikle radikal sola yakın CHP’liler sağda gündeme gelen adayları “kendi mahallelerinde tutunamamış” ve “kerameti kendinden menkul eski siyaset esnafı”  olarak değerlendirerek karşı çıktılar. 

NE SP KİLİT, NE İP 

Bu anlamda bu çevreler, sağ siyasal aktörlerden aday arayışını ikinci bir Ekmeleddin İhsanoğlu vakası olarak gördüler karşı çıktılar. Diğer muhalefet partileri ise, CHP ile ittifak kurma sürecini taktiksel hamlelerle kendi gelecekleri için kullanışlı bir araca çevirdiler. SP ve İyi Parti, kendilerine muhtaç olunduğu saiki ile hareket etti. Akşener erkenden adaylığını açıklayarak CHP’yi boşa düşürdü. Böylece aktörleşmeye çalıştı. SP de benzer bir saikle, Gül’ün adaylığına, CHP’nin açıkça desteğini ilan etmesini bekledi. Aslında SP, AK Parti ile ittifak yapmayı, CHP’den gelebilecek destek ihtimaline feda etti. 

HDP GELİRSE CHP ERİR

- Seçimler açısından durumları nasıl?

Akşener çoktan aday. HDP kendi adayı ile seçimlere katılacağını açıkladı. SP tam karar vermese de kendi adayını düşünüyor. CHP aday arayışında. Muhalefet partilerinin farklı siyasi duruşları var. CHP şimdiye kadar HDP ile açıktan bir ittifakı ilan edemedi. Ama iki parti arasında örtük bir ittifak ve açıktan bir işbirliği sürüyor. CHP, HDP ile açıktan ittifak kurarsa ulusalcı ve Atatürkçü tabanının İyi Parti’ye yönelmesinden korkuyor. Olacakları öngöremiyor. Özellikle İstanbul il başkanlığına seçilen siyasetçinin HDP siyasetin gelmesi parti içinde alttan alta bir tartışmayı başlatmıştı. Son dönemde CHP’nin sol siyasetin merkezinden uzaklaşmasıyla İyi Parti’ye bir kaç puan gittiği seçim anketçileri tarafından söyleniyor. İyi Parti ise, alttan alta CHP’nin açıktan HDP ile ittifak kurmasını beklemekte. Böyle olunca ulusalcı ve Atatürkçü bir kısım CHP seçmenin kendisine geleceğini düşünüyor. Önümüzdeki günlerde özellikle milletvekilliği seçimleri için sırf ittifak yapmanın avantajlarından yararlanmak için bazı partiler “kağıt üstünde ittifak” yapabilir.