Önceki yazıda, oy kullandıktan sonra sayımın ve tutanak birleştirmelerinin nasıl olduğunu anlatmaya çalışmıştım. Bugün de pazar günü yapılacak seçimler sonrası sıkça duyacağa benzediğimiz seçim itirazlarına değineceğim.
2019 seçimlerinin yenilenmesine sebep olan itiraz meselesinin ne olduğunun anlaşılması gerekiyor. Bu hukuki bir hak... Hatalı olduğu için hakkının ihlal edildiğini düşünen partilerin veya adayların bu yola başvuru yapması yasal bir durum.
Şikâyet ve itiraz nedir?
Sandık kurulu başta olmak üzere tüm kurulların seçim sürecinde yaptıkları işlemlere, aldıkları tedbirlere veya bir kimsenin yasaklara aykırı hareketlerine karşı sandık kurullarına yapılan başvurulara şikâyet denir. Sandık başında birden fazla pusula verilmesi, pusulaların eksik olması, sandık çevresinde bulunmaması gereken kimselerin olması durumunda yapılacak başvuru şikâyettir. Ortada verilmiş bir karar varsa bu halde buna karşı yapılan başvuruya da itiraz deniyor...
Seçim kurulları...
Sandık kurulu, ilçe seçim kurulu, il seçim kurulu ve nihayet Yüksek Seçim Kurulu (YSK)... Bunlar içinde her kurulun verdiği kararın bir üstüne itiraza taşınması mümkündür. Ancak YSK kararları kesindir...
Seçimde "ilk mercii" sandık kurullarıdır. Sandık kurulu; bir başkan, bir kamu görevlisi üye ve son seçimde o ilçede en çok oy alan beş siyasi partinin bildirdikleri kişilerden oluşur. Buraya yapılacak itirazlar genelde, oy kullanımı, geçersiz oyların durumu veya sonuç tutanağının içeriğine dönük olacaktır. Burada kurul yapılan itirazı görüşür ve karara bağlar. Verdiği kararı sandık sonuç tutanağına işler ve ilgili evrakları bu tutanağa ekler.
İlçe, il, YSK...
Sandık kurulu başkanı -sureti müşahitlere dağıtılmış ve sandığın kapısına asılmış olan- sonuç tutanağını alarak ilçe seçim kuruluna gider. Burada ilçe seçim kurulu görevlisi sonuçları sisteme işler ve evrakları tarar. Bu işlemlere veya sandık kuruluna yapılan itirazların reddine dair kararlara ilçe seçim kurulunda itiraz etmek mümkünüdür.
İlçe seçim kurulunun verdiği kararlara dair itiraz mercii ise il seçim kuruludur. İtiraz kurumunun ve şikâyet sürecinin sonu YSK'ya kadar gidebilir. İtirazlar ve şikâyetler konusunda şu durumlar vardır:
► İtiraz (veya şikâyet) seçim işlerinin yürütülmesine engel değildir.
► Süresinde yapılmayan itirazlar incelenmeden reddedilir. İtiraz süresi kararın verilmesinden itibaren iki gündür. İtirazı inceleyen kurul iki gün içinde karar vermek zorundadır.
► YSK'ya itiraz ise il seçim kurulu kararından itibaren üç gün içinde yapılmak zorundadır.
► Kurul, kararlarını salt çoğunlukla alır, eşitlik halinde başkanın katıldığı tarafın oyu üstün tutulur.
► İtirazların, kurula veya gece nöbetçi savcılıklara verilmek suretiyle de yapılması mümkündür...
Önemi hususlar...
Birincisi. Oylar kural olarak iki kez sayılır ve sonra tutanağa bağlanır. İlk iki sayım arasında fark olursa üçüncü kez yapılması mümkündür. Seçim gecesi sayımı uzatacak işlemlerden birisi de bu olacaktır. Zira sandıkta farklı sonuçlar varsa itirazların bir biçimde gündeme gelmesi mümkün olabilir.
İkincisi. Şikâyet edilen bir konuda sandık kurulunun her zaman karar alması gerekmez. Şikâyeti haklı bulan sandık kurulu karar kurmasına gerek olmaksızın şikâyete konu işlemi veya durumu düzeltebilir.
Üçüncüsü. İtiraz üzerine karar düzeltilirse sandık kurulu ilçe veya il seçim kurulunun bu kararına uymak zorundadır.
Dördüncüsü. İtirazı partilerin yetkilileri, seçmenler, müşahitler, adayların bizzat kendileri veya bunların tayin ettiği avukatları yapabilir.
Beşincisi. Seçim, seçimin olduğu gün kazanılır. Bir parti seçim kurulunda yer alıyor, sandığa müşahit gönderiyor, okulda itiraza yetkili avukat bulunduruyorsa hem sandığa sahip çıkmış hem de sonuçları ilk elden almış olacaktır.
Ve son olarak...
Türkiye, seçim konusunda rüştünü ispatlamıştır. İtirazlar ve şikâyetlerin olması, ortada bir şaibe olduğu anlamına gelmez. Bunların siyaset malzemesi olmaması tüm partilerin ortak görevidir. Her itirazın şaibe varmış gibi sunulması, seçime olan güveni sarsmaktadır.
31 Mart 2024 seçimlerinin hayırlı olmasını diliyorum...
