44 günlük savaş ve sonuçları, doğal olarak Rusya'nın Ermenistan üzerindeki yeni hamlelerini de beraberinde devreye soktu.
Rusya, Karabağ kartını hep kullanmıştır. Bu sır değildir. Lakin konjonktür, Rusya'nın farklı senaryoları devreye sokma isteğinin bir realitesi.
Türkiye'nin varlığı, tutumu ve şahsen Başkan Erdoğan'ın stratejik aklı, bu sürecin kazananları içerisinde Azerbaycan ve Türkiye'yi esas aktör yaptı. İlham Aliyev'in bölgesel politikalara hakimiyeti ve özellikle Rusya ile konuşma dili konusundaki tecrübesi, bu sürecin sonuçlarını etkiledi hiç kuşkusuz. Şimdi Rusya, Ermenistan üzerinde kalıcı yeni senaryoyu devreye soktu. Rusya hep Karabağ kozunu Güney Kafkasya'daki varlığı için kullanmıştır. Şimdi bu 44 günlük savaş sürecinde, Azerbaycan topraklarına sonradan yerleştirilen Ermeni ahalisinin orayı terk etmesine, Rusya'nın gönlü razı olmadı. Bu sebeple, geriye Ermeni ahalinin getirilmesini de temin etti. Lakin bu durum, tamamen Rusya'nın kendi elindeki bu kozu kökten kaybetmemek adına yapıldı. Yani Rusya için orada suni Ermeni ahalisi varlığı hayatidir. Bu durumda Barış Gücü fikri karşılık buluyor. Aksi taktirde Rusya Barış Gücü, kimi kimden koruyacak ki?
Rusya, Paşinyan'ın son seçim zaferi ile Ermenistan'daki siyasi dengeyi yeniden inşa etme niyetinde. Paşinyan'ın kazanmasını arzu etmese de, Rusya yeni durum için yeni adımlar atmaya başladı. Gözüken o ki Paşinyan, yakın vadede Moskova ile her türlü çalışmalara hazırdır.
Zengezur Koridoru konusunda da, kalıcı barış antlaşması konusunda da Rusya'nın Ermenistan üzerindeki etkisi ve baskısı belirleyici olacaktır. Dolayısı ile Rusya, Türkiye ile beraber Barış Gücü oluşumuna razı geldi ve neticede hem Azerbaycan da, hem de Ermenistan'daki fiili varlığı için kalıcı durum pekiştirdi. Rusya; kazanan Azerbaycan ve fiili olarak yeniden Kafkasya'da boy gösteren Türkiye faktörüyle, Rusya açısından yolunu şaşırmış Ermenistan için korku çemberini göstermek istedi. Lakin bu da bir gerçeklik ki; Ermenistan içerisindeki aklıselim kanallar da, Azerbaycan'la anlaşmaktan başka yol olmadığını, son 30 ayda hep söylemiştir. Şimdi Ermenistan demografik olarak çökmek üzeredir. Ülkeden göç, her geçen gün artıyor. Bu gelecekte "Ermenisiz Ermenistan" anlamı taşımaktadır. Bu durum sadece Ermenistan için değil, Rusya ve Batı için de kabul edilir durum değildir. Özellikle Rusya için Kafkasya'daki anahtarı olan Ermenistan'ın orada kalması şarttır. Bunca çaba gösterilerek, kan dökülerek kurdurulan bir devletin varlığının ortadan kalkmasına götüren süreç yerine, varlığını pekiştiren durum geliştirmek, daha mantıklıydı Rusya açısından! Bir taraftan da topraklarının işgal edilmesinde baş aktör olarak görülen Rusya imajının, Azerbaycan kamuoyundan da kalkması arzu ediliyordu. Rusya hem Ermenistan'ı yok olmaktan kurtardı, hem de Azerbaycan'a bensiz bir şey yapamazsınız imasında bulunuyor. Evet, çıkarlar yanyana geldiğinde ve ortak payda varken, bazı sorunlar hep çözülmüştür tarihte. Şimdi ise Türkiye faktörü ve Türkiye'nin fiili gücü, herkesin dengesini iyice bozdu. Moskova bazı konulara zorla razı geldi. İstek ve imkanların nadiren uçuştuğu dönemde, iyinin çıkarılmasına yol açtı Türkiye ve Azerbaycan beraberliği.
Şimdi yeni dönem, Rusya'nın Karabağ kozunu hep sıcak tutacağını unutmamakta yarar vardır. Karabağ Ermeni ahalisinin, hep Rusya yanlısı bakış açısı vardır. Şimdi de aynısı meydanda. Ermenistan Ermenilerinin ise değişken ve bir kısmında ise Batıcı bakış açısı hakim. Bu durumda Batıcı ve Rusya'cı kavgası orta vadede de görünür kavga olacaktır. Karabağ konusu, bölgesel dengeyi değiştirdi. Bunu kalıcı hale getirmek için ise tüm ekonomik projeler devreye girmelidir. Ermenistan ve özellikle Karabağ'a sonradan yerleştirilen Ermeni nüfusunun oyun bozma kabiliyetini engellemenin yolu, ekonomik projeler ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin bölgede kalıcı boyuta gelmesidir. Türkiye'nin bu coğrafyada kalıcı boyuta getirilmesi tüm parametrelere göre kalıcı istikrarın anahtarıdır. Bakü sokaklarında beni tanıyarak yanıma gelen, sıradan vatandaşların ağzından çıkan cümlelerle bu yazıyı bitireyim.
"Allah, O kişiyi (Erdoğan'a atıfta bulunarak) korusun. Bugün ki günün mimarı O'dur." Rusya'yı bir çok konuya razı getiren şey, bu son cümlede saklı...
