Almanya Paris Konferansı’na çağrılmadı, ancak gıyabında hazırlanan teslim ve işgal şartlarını imzalaması için, konferansın Versay’da yapılan imza törenine çağrıldı. Alman heyeti, imza için önlerine konan şartları görünce, şoke olmuştu.  

Birinci Dünya Savaşı’nı Kasım 1918’de bitiren ateşkese, Almanya mecburen çağrılmıştı. Askerlerin savaşı durdurması gerekiyordu. Fransa Kuzeyindeki Compiegne kenti yakınındaki kör bir hatta duran tek bir tren vagonu, ateşkes anlaşmasının imza yeriydi. Vagon, bir trenin restoran vagonuydu ve Belçika sınırına doğru ıssız ormanın güvenliği altında Fransız ordusunun başkomutanı Foch’a karargah hizmeti veriyordu.  

Vagonda İngiltere ve Fransa, Almanya heyetine ağır bir ateşkes anlaşması uzattı. Alman heyeti sabah 05’e kadar direndi. 34 maddelik anlaşmanın ‘Ren bölgesinin Fransa tarafından işgali’ maddesinde, Alman heyetindeki subayın ağladığı söylenir. 

Sonunda Katolik bir siyasetçi olan Erzberger anlaşmayı imzaladı. Sadece anlaşmanın altına ‘70 milyonluk bir millet acı çeker, ama ölmez’ diye şerh düştü. Ateşkes imzasından sonra Fransız Foch, Alman heyetiyle usulen bile el sıkışmamıştı. Erzberger, ülkeyi sattığı gerekçesiyle üç yıl sonra bir grup subayca Almanya’da öldürüldü.  

General Foch vagon tiyatrosuna rağmen, Versay’ın Almanya’yı fazla sıkıştırdığını ve savaşın 20 yıl sonra yeniden geleceğini görmüştü... 20 yıl sonra savaş geldi. Almanya, Birinci Dünya Savaşı’nın ve Versay’ın rövanşını aldı. 

1940’da Fransa Nazi ordularına yenildiğinde, Hitler 1918 tren vagonunu buldurttu ve aynı Compiegne’de aynı ormanda aynı vagonda Fransa’ya benzer ağırlıkta bir ateşkes anlaşması imzalattı. Her şey terse dönmüştü. 1918’de Alman heyeti, vagonda masanın ne tarafına oturtulduysa, Fransızlar da oraya oturtulmuştu. Foch gibi, Hitler oradaydı. Foch’un sandalyesine oturmuştu. Kağıtlar masaya çıkartıldığında Foch gibi vagondan ayrılmıştı.  

Sonra imza alanındaki Birinci Savaşın zafer anıtlarını Alman ordusu yıktı. Kırık dökük alanda sadece Mareşal Foch’un anıtına dokunulmadı... Sonuca tanıklık etmesi için ve Fransa’nın hatırlaması için o anıt yıkılmamıştır.  

Kasım 1918’deki ateşkesin 100. yıldönümü törenlerinde Dünya liderleri aynı ormana götürüldüler. Hitlerden sonra oraya gelen ilk Alman Başbakanı olan Merkel, Macron ile kalıcı barışı teyit etti. Ancak tren vagonunda ve 100 ve 78 yıl önce Avrupa’da olanlar unutulmadı.  

Versay Anlaşması ve Compiegne ormanında 20 yıl arayla yaşananlar, şimdi Brexit aşamasındaki İngiltere’yi akla getiriyor. Ülkelerin birbirini aşağılaması ve güçlü olanın zayıfı ezmesi, Brexit sürecinde sık yaşandı. AB’den çıkış kıskacındaki İngiltere’yi pişman etmek, başka ülkelerin AB’den çıkmasını caydırmak gibi gerekçelerle İngiltere, AB içinde hayli aşağılanıyor. 

Dünya, 100 yıl öncesinden daha fazla birbirinden haberdar. Haber, duygular ve tepkilerle yayılıyor, izleniyor, paylaşılıyor. Bu ortamda AB’ye duyulacak tepki İngiltere’de nasıl bir süreci tetikler diye düşünmek gerekir. “Versay olmasa Hitler olmazdı” ve “Mussolini, Versay sonrasında yükseldi” yorumlarının ışığında da tekrar düşünmek gerekir: İngiltere’yi aşağılayan ve sıkıştıran Brexit, kimi ve neyi tetikler?