Rumluğun ve Yunanlı olmanın "gerçek merkezi" olarak anılan İzmir'de sadece Rumca'nın konuşulduğu ve bütün "biraderlerin" Rum ya da Yunanlı olduğu bir Méles Locasının kurulduğunu görüyoruz; yıl 1867'dir arasında İzmir'in önde gelen Rum tüccarları, zengin Lövanten iş adamları ve İzmir Başkonsolosu Sprintis vardır. Loca, nedendir hala bilinmez, 1870 yılında kapanır; Balkan savaşını izleyen günlerde 1913 Mayısı’nda yeniden açılır. Ancak bu kez üyelerin çok büyük bir bölümü Türk'tür! 

Osmanlı aydınları, Masonluğun devlet istese de istemese de, genişleyip ülkeye yayılacağını anlayınca, ona hakim olmak, onu ele geçirmek isterler. İttihat ve Terakki’nin önde gelenlerinin Masonluğa girişlerinde bu duygu hep ön plandadır. İttihatçıların mahkemesi sırasında, İstiklal Mahkemesi Reisi Ali Bey (Çetinkaya), Doktor Nazım Beye sorar: 

"Siz İttihatçılar neden el ele verip Masonlukla bu kadar yakından ilgilendiniz?"

Mahkeme sonucunda, devletin yapısını değiştirmekle suçlanan ve idam edilen Doktor Nazım Bey'in cevabı her şeyi aydınlatmaya yeter: 

"Mecburduk... Çünkü Masonlar biz olmadan da istediklerini yapabilirlerdi. Biz de, onların içinde olmadığımız için, tehlikeyi zamanında öğrenip önleyemezdik. Ne var ki, Locaların dizginlerini ele geçirir geçirmez, Masonluğun gücünden, ülke adına, çok yararlandık..."

Kayseri ve Ankara'da Masonluk

İzmir'i "merkez üs" ilan eden Masonluğun, Tanzimat’tan sonra Anadolu'ya yayılmaya başladığını görüyoruz. Peki İslam'ın egemen olduğu Anadolu'da nasıl tutunabilmiş, nasıl yayılabilmişlerdi? Kökten dinci Hıristiyanların İslam'a yönelik dur durak tanımayan saldırılarına karşı Masonluk, İslam'dan yana tavır almış, hele de bütün dünya insanlarının kardeş olduğu ilkesine öyle bir sarılmıştır ki, Osmanlı aydınları "ülke düzeninin değişmesi gereğine" inanmıştır! 

Anadolu'da Masonluğun ilgi gördüğü kentlerin başında Kayseri ve Ankara vardır. Kayseri'de ilk Loca 1886 yılında,"Hakiki Kardeşler" adı altında kurulur ve 1908 yılına kadar çalışmalarını sürdürür. Locanın Fransız Büyük Maşrıkına bağlı olduğu bilinir. Locanın başında 1876 İlk Mebusan Meclisine Ankara milletvekili olarak katılan, Altıntop Mişel Efendi vardır... 

(Yarın: Ankara ve diğer Merkezlerde Masonluk)