Öfkenin kontrol edilemediğine, özelliklede patlama şekilde yaşandığında hem kişiye hem de diğer insanlara zarar verdiği konusunda pek şüphe yok. Fakat öfke patlaması kolay kontrol edilebilen bir durum da değil. Birçok kişi öfkesinin yarattığı sorunların farkında olsa bile, öfkesine yeniliyor. Çünkü patlama şeklindeki öfke çok hızlı gelişiyor. Hem beyin devreleri hem de davranış açısından kişide alışkanlık haline gelmiş oluyor.
Öfkenin bu kendiliğinden kontrol edilmesindeki zorluktan dolayı, insanlık öfke kontrolünün yollarını aramış. Örneğin peygamber efendimiz ashabını öfkesini kontrol etmeye teşvik etmek için ashabına şöyle sormuş: “Siz pehlivan diye kime diyorsunuz? Kimsenin yenemediği kişiye deriz, dediler. Hz. Peygamber (s.a.s): Hayır, pehlivan, öfke anında kendine hâkim olandır” buyurmuştur. Yine Hz. Peygamber “Sizden biri öfkelendiğinde, ayaktaysa otursun, öfkesi geçmezse sırtüstü yatsın” demiştir.
Psikiyatri/psikoloji uzun süredir öfkeyi kontrol edebilecek ilaç veya psikolojik yöntemler arayıp durmuş. Çok şükür ki, öfke patlaması olan kişi istekli olup gayret ederse, öfkeyi kontrol etmeye yardımcı olacak birikim oluşmuş durumda. Hatta öfkeyi kontrol etme/yönetme alanının merkeze almış profesyonel topluluklar oluşmuş durumda. Öfke alanında çalışan profesyoneller öfke kontrol programları geliştirmiş.
***
Beş basamaklı öfke patlaması kontrolü modeli: Öfke patlamasını kontrol etmede benim en fazla tuttuğum model, öfkenin seyrini basamaklar halinde tanımlayan ve kontrolünü de bu basamaklara müdahale üzerinden şekillendiren model. Bu modelde öfke patlaması 5 aşamadan oluşur. İlk aşama (A), öfkelenmemize sebep olan durumları gösterir. İkinci aşama (B) öfkenin başlayıp yükselmesini gösterir. Üçüncü aşama (C) öfkemizin doruk noktada ne kadar sürdüğünü ve o sırada yaptığımız sözel ve fiziksel davranışları gösterir. Dördüncü aşama (D) sakinleşme sürecimizi tanımlar. Beşinci aşama ise (E), öfkeden sonra ne yaptığımızı tanımlar.
Öfke patlamasının kontrolü ve öfke patlamasının verdiği zararları azaltmak için her aşamaya yönelik müdahaleler gerekir. A aşamasında; öfke patlaması yaşayabileceğimiz bir durum içinde olduğumuzu mümkün olduğunca erken farkında olmak esas amaçtır. Farkındalık için öfkelendiren olaylar listesine sahip olmak ve o anın bu liste içinde olup olmadığı üzerine hızla düşünmek gerekir. B aşamasında, öfke patlaması sürecinde zihnimizde geçen düşünceleri ve bedende yaşadıklarımızı fark etmek gerekir. Bu sırada kendimize “öfke patlaması sürecine girdin, tedbirlerini al, sakinleş” telkinleri verip tırmanmayı durdurmaya çalışmak gerekir. C aşamasında, sözel ve fiziksel saldırıları yapmama telkini verip, ortamdan bir an önce uzaklaşma kararı almak gerekir. D aşaması, kendine sakinleşme telkini ve mümkünse fiziksel uzaklaşma gibi tekniklerle kendini sakinleştirmeye çalışmayı içerir. E aşaması, öfke patlaması ile başkasına verdiğimiz hasarı toparlama yani onarma sürecidir.
Bu aralar öfke kontrolü meselesi üzerine yoğunlaşmamın sebebi, özellikle eşlerden birinin veya ikisinin öfke kontrol problemi olmasının evliliğe verdiği hasara sıklıkla şahit olmam. Bu sebeple Mutlu Evlilik Atölyesi’ne öfke kontrol modülü ekledim. Çünkü öfkeyi kontrol etmek ilişkiler için elzem.
