Çocukluğumda Fransızca bilmek bir tür imtiyaz, bilmemekse hani neredeyse bir vesîle-i hicâb sayılırdı.
Sonra yerini İngilizceye bırakdı.
Günümüzde ise -feshübhânallah- Kürdce bilmeyene yakında muhtemelen kız bile vermeyecekler.
Cengiz Çandar Birâderimiz gibi “sancakdar” kalemler hızlarını alamayıp Kürdce cümlelerden teşekkül eden başlıklar bile atmaya vardırdılar işi:
“Kak Mesûd, tu bi hêr têyi Amedê, lê...” (Mesud Ağabey, Diyarbakır’a hoş geliyorsun, ama...)
Hazır eli değmişken bâri yazının tamâmını da Kürdce yazsaymış diyeceğim ama herhangi bir Kürd lehçesini bilmez. Başlığı birine sormuş olacak. Keşke hangi lehçe olduğunu yazsaydı da tenevvür etseydik. Benim bu cümledeki tek sıkıntım “tu bi” ibâresi. İnsan hemen ardından “or nat tu bi”yi bekliyor... “Tu bi or nat tu bi!”
Bu meseleye dâir yorum yapmam istense ben derdim ki “Kak, Cengiz, kak! Kak daetrâfına bak! Mesud Ağbiyin belki yazdıklarından memnun kalmışdır ama ben pek bir şey anlayamadım. Mâmâfih yine de sen bilirsin.”
***
Bir de okullarda Kürdce tedrîsat konusu var.
Bunu duyan her “sağlam” milliyetçinin gözünü kan bürüyor ama bence hiçbir sakıncası yok!
Bakınız neden:
Bir kere demokratik haklarıdır!
Sen Bulgaristan’da, SSCB’de, Çin’de şurda burada asimile edilmek istenen Türkler için kıyâmeti kopar ama sonra kendi yurddaşın olan Kürdlere aynı hakkı tanıma! Olmaz!
İkincisi hangi Kürdce suali!
Sevâbına îzâh edivereyim:
Kürdce üç büyük lehçeye ayrılır:
- Kuzey Kürdcesi (Kurmançi yâhut Kirmanci), sekiz ilâ on milyon kişi tarafından konuşulur. Türkiye, Irak, Sûriye, Ermenistan, Âzerbaycan ve Lübnan’da...
Kendi içinde tam 14 (ONDÖRT!) şîveye ayrılır ki bunların kendi aralarında anlaşmaları bile problematikdir.
Cizre’de konuşulan Botânî şîvesini standard Kuzey Kürdcesi hâline getirme çabaları 1930’lardan beri sürüyor ama ortada hâlâ pek dişe dokunur bir sonuç yok.
- Merkezî Kürdce (Zorânî), yaklaşık beş milyon insanın konuşduğu bir lehçedir.
Irak Özerk Kürdistan Bölgesi’nin güneyinde ve Batı İran’da konuşulur.
Kendi içinde 11 (ONBİR!) şîveye ayrılır.
- Güney Kürdcesi en eski lehçedir. Yaklaşık dört milyon kişi tarafından konuşulur ve kendi içinde tam 15 (ONBEŞ!) şîveye ayrılır.
İlginç olan, en güney Kürd bölgesinde konuşulan bu lehçenin Ankara çevresindeki Kürdlerce de kullanılır olmasıdır.
Tamâmen yabancı, yâni tarafsız kaynaklara dayanarak topladığım bu bilgilere göre Türkiye’de öyle bâzı palavracıların söylediği gibi 20/25 milyon Kürd filan yokdur, çünki toplam nüfusları ancak 19 milyonu bulmaktadır.
İkincisi, Türkiye’deki bâzı okullarda Kürdce tedrîsat yapacaklar buyursun yapsın ama hangi Kürdce ile?
Bizde yaygın olan Kurmançi’nin bile ondört lehçesi yetmezmiş gibi üstelik en güneyde konuşulan bir lehçenin bir şîvesi de Ankara çevresinde konuşuluyor.
Ama bu benim derdim değil.
Bugün bâzı Türk okullarında Kürdce tedrîsât olsun mu diye bir referandum yapılsa ben müsbet oy kullanırım...
Sonra da ilgiyle bakarım bakalım kaç Kürd ebeveyn çocuklarını o okullara gönderiyor diye...
