6 Şubat, asrın felaketi idi. Depremin etki sahası ve şehirlerin durumu zararın boyutunu arttırdı. Herkes elinden geleni yaptı ama kayıplar azalmadı. Depremlerden korunmak için kriz yönetiminden de önemli olan husus dirençli kentler konusuna kafa yormak!
Deprem, sadece bir afet türü. Sel, heyelan gibi doğa olayları ile sıkça karşılaşabileceğimiz bir coğrafyadayız. Bunun yanında göç ve işsizlik gibi modern sorunlarda şehirlere kırılma yaşatabiliyor.
Bugün hukuk odağında meseleye bakmak istiyorum.
DİRENÇLİ KENT
Bu günlerde herkesin diline pelesenk oldu bu ifade! Bunu konuşanların "dirençli kent olmak için ne yaptınız?" sorusuna vereceği bir cevabı olmalı, somut, elle tutulan!
Dirençli kent olmanın ilk kuralı, "doğru öngörüler üzerine planlama" yapmaktır. Bu kentler, zayıf ve güçlü yönlerini bilir. Sorunlarına yabancı olmadığından, çözüme dair yol haritası daima cebindedir...
Bence dirençli kent, "krize girmeyen veya girse de çıkmasını bilen kenttir".
KRİZ BAŞLADIĞI YERDEN ÇÖZÜLÜR...
Konunun teknik yönü bir yana hukuki olarak atılması gereken adımları -6 Şubat'tan beri ve kısmen öncesinde- her fırsatta dile getirmeye çalışıyorum. Bu alandaki kriz, imar konusundan doğmuştur. Tüm odağımızın bu alana yönelmesi gerekir.
NELER ELZEM?
Bu konuda şu hususları öncelikli buluyorum:
* Anayasa'da kriz yönetimine dair (tıpkı orman arazileri gibi) imar konusunda kalın bir çerçeveye ihtiyaç var.
* Depreme dayanıksız bir yapı mülkiyet hakkına konu olmamalı. Bunu "mülkiyet hakkı" çerçevesinden çıkarıp kentsel dönüşüme gidecek süreci kolaylaştırmalıyız.
* Herkesin müteahhit olabildiği bir yapı var. Mimarlık ve mühendislik için lisans mezuniyeti şart ama müteahhit olmak için "gerçek bir lisanslama" sistemi yok. Bu konuya eğilmek gerekiyor.
* Gerek evi devrederken, kiraya verirken yılda bir kez veya başka bir periyotta tıpkı "asansör bakımı" gibi zorunlu muayene şartı olmalı.
* Parsel bazlı imar düzenlemesinin kaldırılması veya zor şartlara bağlanması gerekiyor. İmar yasağı olan bölgelerin arttırılması ve buralara yapı yapılması halinde yıkılmamasının suç kapsamına alınması ise bir başka öncelik...
* Belediye meclislerine de belirli şartlarda imar yasağı alanları ilan etme yetkisini vermek ve belediyenin seçimle gelen organlarının sorumluluğunu genişletmek gerekiyor... Meclislere uzman aday gösterilmesinin kotaya bağlanması kaçınılmaz bir şart artık...
* Uzun vadeli planlamayı yapamayan teknik ve siyasi ekibin sebep olduğu zararlar da Sayıştay denetimine tabi olmalı, bu kimselerin planlama hataları ifşa edilebilmeli...
* Yeni büyükşehir modelinin getirdiği ve tüm ilin idari sınırlarını kapsayan yönetim ölçeği, gözden geçirilmeli ve büyükşehir belediyesinin "belediye" olmaktan çıkarılıp, "planlama ve koordinasyon" idaresine dönüştürülmesi sağlanmalı bence...
KRİZİ KİM YÖNETECEK?
Deprem konusunda yeni bir bakanlık kurulması gündeme geliyor ancak bence bunun Cumhurbaşkanlığında bir birim olarak olması veya sadece "kriz yönetimi konusunda sorumlu" bir Cumhurbaşkanı Yardımcısının görevlendirilmesinin doğru olacağını düşünüyorum. Tüm birimleri, bu konuda denetleyen ve düzenleyen bir üst merci. İşi sadece bu olan, teknik bir Cumhurbaşkanı Yardımcısı. Kriz masası kurulup kurumların yapacaklarının tartışılmasına bile mahal vermeyecek bir yapılanma gerekiyor. Bu konuda çıkarılacak bir kararname ile AFAD gibi birimlerin de Cumhurbaşkanlığına bağlanması mümkün olabilir.
KRİZ VALİLERİ
Öte yandan bu konunun sivil ayağının zayıf kaldığını, bu alandaki STK'lar ile kriz yönetimindeki rolünü belirleyip çalışma alan ve yerlerini şimdiden tespit etmek lazım. Ve son olarak birkaç ili kriz yönünden sürekli olarak çalışan "Kriz Yönetimi Valilerinin" de merkezde atanmış biçimde belirlenmesi ve olay anında "zaten bildiği" sahaya gitmesinin sağlanmasına dair düzenlemeleri de düşünmek gerekiyor.
Rabbim böyle bir acıyı bir daha yaşatmasın.
Ölenlere rahmet diliyorum.
Depremler bitmez, ihmal edersek acılar tekrarlanır!
(*) Bu konuda detaylı değerlendirmelerim deprem sonrası Açık Görüş'te yazdığım şu yazılarda bakabilirsiniz:
-Deprem Reformu: https://www.star.com.tr/acik-gorus/deprem-reformu-haber-1769890/
-Dirençli Kentler: https://www.star.com.tr/acik-gorus/direncli-kentleri-nasil-kuracagiz-haber-1644724/
-Riskli Binalar: https://www.star.com.tr/acik-gorus/riskli-binalarin-yikilmasi-sorunu-haber-1772655/
-OHAL: https://www.star.com.tr/acik-gorus/ohal-ne-getiriyor-haber-1767516/
