İskoçya’da erkekler kültürel sembol olarak etek giyer. Gerçi eteğin görüntüsü ve kesimi gayet erkeksidir. Uzun konçlu çoraplar ve aksesuarla etek, üniforma gibi durur. Ancak dış dünyada merak konusudur: Eteğin altına birşey giyiliyor mu? Neyse, kendileri bilir...
Dış dünyanın bu ara merak ettiği, etekten ziyade, İskoçya’nın bağımsızlık havasına girmesi. Ankara-Konya-Antalya’yı birleştirince İskoçya kadar arazi yapıyor. Üç vilayet büyüklüğünde ve İngiltere adasının kuzeyinde olan İskoçya 6 milyon nüfusuna 18 Eylül’de soracak: Londra’daki merkezi hükümetten ayrılıp bağımsız devlet olalım mı?
Referandum düne kadar şaka kapsamındaydı. Genel kanı -İskoçlar ayrılmanın maliyetini görürler ve ayrılmaya hayır derler- şeklindeydi... Önceki gün ise bir ankette ‘Evet Ayrılalım’ diyenler çoğunluğa geçti, olay ciddiyet kazandı... Ayrılıkçıların oylamada da çoğunluğa geçebilecekleri anlaşıldı. Kopuş için yüzde 51 yeterli.
Siyasi vaziyetleri en iyi piyasa fiyatlayacağından, finansal piyasalara bakmakta yarar var: Son durumda İngiliz sterlini satış görüp, değer kaybediyordu... Demek piyasa durumu ciddiye alıyor... Asıl: Anket İngiltere Başbakanı Cameron’un Kraliçe ile hafta sonu tatilini berbat etti... Başbakanlar bazı hafta sonları Kraliçe’nin kırsaldaki şatosuna davet edilip itibar artırırlar. Ancak İskoçlar’ın ayrılmakta ciddi oldukları anlaşılınca tatil de, itibar da kaydı: İskoçya koparsa Başbakan koltuktan olabilir. Koltuğu kurtarsa bile -İskoçya’yı kaybeden adam- unvanını taşıyacak.
Bu arada Kraliçe’nin İskoçya’nın kaybedilmesi ihtimalinden -dehşete düştüğü- yazıldı... Makul bir tepki, ancak Saraya sorulunca -Kraliçe bu mevzuda taraf tutmuyor- diye kibar bir açıklama geldi... Memaliki İskoçya elden gidiyor, taraf olunmaz mı? Neyse, kendi bilir.
İskoçya’nın ayrılma kararı alması, ciddi etkiler yaratacak. Ekonomik tarafta hem İskoçya’yı hem Londra’yı yaralayacak kriz çıkması mümkün... Sonra İskoçya AB’yi ve Euro’yu zor durumda bırakabilir... Ayrıca İskoçya’nın gitmesi sonucu İngiltere AB’den çıkabilir- diyenler var. Sonuncusunun mantığı şu: İskoçya AB yanlısı idi İskoçya gidince kalan bölgelerde -AB’den çıkalım- diyenler çoğunluğa geçebilir.
Londra düne kadar İskoçya’nın ayrılma havalarına -Bişey olmaz, gidemezler- diye bakıyordu. Şimdi Londra’da telaş var ve telaş, açıklamalara yansıyor: İskoçya ayrılırsa terör tehdidine açık hale gelir, biz koruyamayız- diyen eski MI6 istihbarat şefi, mesela... Tam -Kurt gelir seni kapar- korkutması. Öte yanda şefim yıllar önce -Saddam’ın İngiltere’yi 45 dakikada vuracak kitle imha silahları var- diyen raporun da mucidiydi. Bu sabıkayla İskoçlar’ı korkutması bir yana, konuşması bile faul... Neyse, şefim sen boşları kaldır.
İskoçya’nın kopmasıyla kriz çıkacağını söyleyenler de artmaya başladı. Burada sorun: Piyasaların ve katılımcıların birşey olmadan önce harekete geçip fiyatlaması. Örneğin oylama tarihi yaklaştıkça kopuş öngörüsü yükselirse, İskoçya bağlantılı bankalar ve şirketlerden kaçış olması, bankalar önünde kuyruk, borsada satış zincirleme etki muhtemel. Ancak ayrılma anına kadar İskoçya’daki bankalar Londra’nın sorumluluğunda ve bankalardan para çıkışı son ana dek Londra’yı ilgilendiriyor. Yani daha referandum olmadan kriz başlayabilir. Oylamanın -Ayrılalım- sonucu vermesi halinde süreç, İngiltere Merkez Bankası’nın maharetine bakıyor. Beklenti, sterlinin yüzde 5 değer kaybetmesi ve Merkezin faiz artırıp, durumu aşamalı olarak toparlaması.
Peki Bağımsız İskoçya ekonomik olarak dayanabilir mi? Londra -Sterlin kullandırmam- diyor. İskoçlar bunu ciddiye almıyor. Sterline izin verilse bir türlü, verilmese başka türlü. Her durumda çalkantı, Londra’ya da zarar. İskoçya kendi parasını bassa, ayrı etkiler var. Euro kullanması için uğraşması lazım. Cevabı olmayan soru çok, çünkü ilk kez yaşanan durumlar var. Ancak kopuşun iki tarafa da maliyeti olacak.
Sonuçta heyecanlı bir oylama olacak ve o zamana dek sürprizler mümkün. Bakacağız... Bu arada Londra ayrılıkçıları korkutmak için epey laf söyledi de, henüz kopuşun -İskoç futbol takımlarına etkisini- söylemedi. İlk İskoçya-İngiltere maçını heyecanla bekliyoruz.
twitter.com/selimatalayny
