"Eş seçiminde dört unsur” başlıklı bir önceki yazımda fiziksel güzellik ve çoklu zekayı tartışmıştım. Bu yazıda “kişilik özelliklerinin eş seçimi ve ilişkilerine nasıl etki ettiği?” meselesine devam edeceğim.
Kişiliği değerlendirmek zorlu iş
Eşlerin mutluluğunda kişilik özelliklerinin etkisini değerlendirmek zor bir mesele. Bu zorluğun ilk sebebi, kişilik meselesinin psikiyatri ve psikoloji açısından da zorlu bir mesele olmasından. 100 yıllık kişilik araştırmalarında önemli bilgi birikimi elde edilmesine rağmen, halen kişiliği anlama ve ölçme tartışması tam bir uzlaşıya dönüşemedi.
Kişilik bozukluğu ve özellikleri
Kişilik değerlendirmelerinde iki temel kategori var: Kişilik bozuklukları ve kişilik özellikleri. Kişilik bozukluğu; belirli sayıda birbiriyle yakın özelliğin tutarlı bir küme oluşturacak şekilde bir araya gelmesi ve bu özelliklerin kişinin ruhsal halini ve sosyal fonksiyonlarını önemli derece bozmasıdır.
Kişilik özellikleri ise; içedönüklük / dışadönüklük, duygusallık, konuşkanlık, canlılık/durgunluk, şüphecilik, güler yüzlülük gibi yüzlerce özelliği tanımlar.
Kişilik özelliklerinin eş ilişkilerine etkisi?
Kişilik özelliklerimizin insan ilişkilerinde etkili olduğu açık bir gerçek. İki kişinin kişilik özelliklerinin benzerliği veya farklılığının karşılıklı beğeniyi etkilediğini de biliyoruz. Eşimizle yaşadığımız uyum veya sorunlarımızın önemli bir kısmı da kişilik özelliklerimizle ilişkili.
O zaman şu iki soru kıymetli: Kendimizin ve eş adayının kişilik profilini nasıl çıkarabiliriz? Ortaya çıkan profillerin evliliğimize etkisini nasıl anlayabiliriz?
Eş ilişkilerinde etkili kişilik özellikleri
Kişilik özellikleri listelendiğinde yüzlerce özellik belirlenebilir. Bu kadar özelliği bir arada değerlendirmek imkansız bir iş olacağından, listeyi daha kısa ve anlamlı hale getirmek gerekir.
Bu işin yolu, kişilik özelliklerinin ilgili meseleyle daha ilişkili olanlarını ön plana çıkarmaktır. Örneğin bir siyasetçinin kişilik özelliklerini anlamaya çalışırken siyasetle ilişkili kişilik özelliklerine bakmak gerekir. İş dünyası için bakılacak kişilik özelliklerinin önceliği değişir.
Eş ilişkilerinde en ilişkili kişilik listesi şöyle olabilir: İçedönüklük / dışadönüklük, duygusal dengesizlik /dengelilik, çekingenlik / girişkenlik, kendine güvensizlik /aşırı güven, geçimsiz olma / geçimli olma, öfkelilik / sakinlik, güvenilir olma / güvenilmez olma gibi.
Kişilik dışı bireysel potansiyellerimiz
Ayrıca kişilik özelliği demekte zorlanacağımız özellikler de eş ilişkilerini etkileme potansiyeline sahip. Cinselliğe ilgiyi belirleyen “libido düzeyi”, yaşam hareketliliğini belirleyen “enerji düzeyi”, zihinsel potansiyelimizin bir parçası olan “entelektüel ilgi” gibi.
Kişilik özelliklerimizin mutluluk açısından önemi
Eş seçiminde kişilik özelliklerinin önemi şuradan geliyor: “Kişilik özelliklerimizdeki şu benzerlik ve şu farklılıklar ilişkimize şu türden uyumlar, şu türden çatışmalar getirebilir. Bu durum benim kabullenebileceğim veya kabullenemeyeceğim bir haldir” diyebilmek.
Eş ilişkilerinde uyum için kişilik değerlendirmesi
Evlilik ilişkisi içinde eşlerin incinmelerinin önemli sebeplerinden biri eşin söz ve davranışlarına verdiğimiz anlamlardır. Örneğin bizimle az konuştuğunu düşündüğümüz eşimiz herkesle de az konuşan bir kişi ise, bu bize özel değil anlamına gelir. Eğer eşimiz başkalarıyla konuşkan ve keyifli ise, bu hal bize karşıdır. Bu durumda ikinci halin bizi incitme ihtimali daha yüksek olur.
Eşinin olumsuz sayılabilecek zor özelliklerinin kendisine özel olmadığını, onun yapısından kaynaklandığını fark edip, uyum sağlayıcı davranışlar geliştiren çok sayıda akıllı insan gördüm.
Bugünlerde eş ilişkileri ile ilgili bir eğitim programı üzerine çalışıyorum. Programın parçalarından biri de, katılımcılara “kişiliği değerlendirme becerisini kazandırmak” olacak.
