BRIC denen ülkeler kendi aralarında yatırım bankası kurdular. Hem IMF ve Dünya Bankası’nın tahtını, hem de doların tacını sallıyorlar. Bazı yorumlara göre dolar 10 yıl içinde dünyanın rezerv parası olmaktan çıkabilir...
Mümkün mü ? -Asla, Asla deme- diye bir laf vardır. Küresel gelişmeler o kadar çok kırılma ve parçalanma yaratıyor ki, 2008 ekonomik krizi sonrası dünya o kadar belirsiz ki, her kurt ve her koyun kendi bacağından asılıyor. Artık herşey mümkün...
BRIC ülkeleri, Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin idi... Yatırım Bankası Goldman Sachs, bu ülkelerin yırtma ve dünya ekonomisinde ön sıraya geçme yeteneğini görmüş ve yabancı yatırımda öncelik almaları gerektiğini düşünerek, kendi aralarında guruplamıştı. Dünya ekonomisinin ve nüfusunun en az yüzde birine sahiptiler, 20-30 yıl içinde de Batılı 7 sanayileşmiş ülkeyi geçeceklerdi.
Sonra BRIC in ardından gelecek ikinci dörtlü, Türkiye, Endonezya, Kore ve Meksika olarak gruplandı... Bu ülkeler -yüzde 1- ölçüsüne ulaşamasalar bile nüfus artışları ve dinamik yapılarıyla dünya ekonomisinin lokomotifleri olacaktı. Parantez açalım: Kundaktaki bebekler -ekonomik büyüme- demek...
Ardından BRIC grubu 2009’da kendi içinde siyasi görüşmelere başladı. Ayrı bir pakt olarak çıkma eğilimleri burada doğdu. Uluslararası yatırım ve finans hareketlerinin akış noktası olarak gruplanan ülkelerin kendi aralarında ayrı grup oluşturmaları o zaman sisteme tersti: Yatırımda son durak sensen, neden çevrene duvar örüyorsun? Bunlar aralarında anlaşamazlar- dendi. Ancak zamanla BRIC olgunlaştı ve aynı dili konuşmaya başladı. Kriz sonrası ortamda küresel sistemden kopmalar da oralarda başladı. 2009’da küresel çekişme bu kadar keskin değildi. Putin, Pekin, birileri günümüzdeki kopuşu muhtemelen öngörmüştü.
2012’de, aralarına Güney Afrika’yı alarak grubu 5’lediler. Gerçi Güney Afrika’nın ekonomisi BRIC olamazdı ve yüzde 1 noktasına varamazdı. Güney Afrika, Afrika genelinin sempatisi ve hammaddesi için seçilip alınmıştı, ismi BRICS yaptılar... BRICS, yabancı sermaye dostu ve tek taraflı yatırım talep eden grup olmaktan çıkmaya başladı. ABD Merkez Bankası FED’in parasal genişlemeyi bırakması, kolay sermaye akışının azalmaya başlaması da bu süreci hızlandırmış olabilir. Aynı zamanda ABD-Çin ve ABD-Rusya siyasi itişmeleri hızlandı. BRICS küresel sistemle bütünleşme modelinden vaz geçip, ayrı grup olmaya, kopmaya döndü.
Burada küresel liderlik kavgalarının erkene alınması da rol oynadı. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi olan Çin, ABD’ye yetişti. Satınalma Gücü Paritesi denen ölçümle Çin’in ABD’yi geçip -dünyanın 1 numaralı ekonomisi- olması, 2020’lerde bekleniyordu. Dünya Bankası -bu yıl Çin 1. olacak- diyor. Gerçi bu pariteyle dünyadan bilgisayar, buğday ya da otomobil ithal edilmez ve ABD zenginliği daha fazla, ama Çin geçip 1. ekonomi olacak mı? Olacak... Bu arada Brezilya, İngiltere’yi ekonomik büyüklük olarak geçti... Belki tesadüftür, Brezilya’nın dış dünya ile sorunları ondan sonra başladı... Çin zaten yıllardır sessiz ve derinden gidiyor ve kendine uygun takvim ve taktikle ilerliyor. Hindistan’da ise hala bir atılım, reform, canlanma gerekli. Başbakan Modi ismi üzerinde dünya medyasının ilgi ve alakası var, ancak Modi dışarıyı mı, içeriyi mi memnun edecek? Bizce içeriyi memnun etmesi öncelik. O yüzden yakında -Modi de fos çıktı- yazıları ve bel altı vuruşlar görürsek şaşırmayalım... Rusya ise halen Ukrayna vesilesiyle Batının hedef tahtasında. Ukrayna olmasa başka meseleden itişme tırmanırdı.
Sonuçta küresel ekonomik uyum, Batı’dan Doğu’ya sermaye ve yatırım nehrinin sürekli akışı ve ortak refah hikayesinin sonuna gelindi... Parasal genişleme genişleyene değil, BRICS ve diğer gelişen ekonomilere yaradı... Sonra FEDin genişlemesi durdu, AB zaten genişleyemedi, kolay yatırım nehirleri kurudu, ve de düşük küresel büyüme, talebi düşürdü... Talep yokken BRICSe yatırım yapıp yeni arz kapasitesi yaratmanın alemi yoktu... Yine Batı finansal sistemi bu ülkelere kayıtsız şartsız akarken, -Ben finanse ediyorum, bunlar ayrı telden çalıyor, bize yamuk yapıyorlar- durumunu fark etti. Sermaye seçici olmaya ve siyasi yüzünü göstermeye başlayınca da BRICS in kopuşu hızlandı.
Şimdi bu kopuş sürecinde yeni bir aşamaya geldik... Sonraki yazıda anlatacağız...
twitter.com/selimatalayny
