Baharın müjdecisi mart geldi, ama kar erimiyor! ABD’nin önemli bölümü kutup soğuğu altında. Bu hafta yeni kar bekleniyor...
Bu kar elbet bir gün eriyecek. Eridiğinde, alttan nasıl bir ekonomi çıkacak ve o ekonomi Merkez Bankası FED’e ve dolayısıyla dünyaya nasıl etki yapacak, henüz bilinmiyor. Kış başlamadan ABD verileri yavaşlamaya başlamıştı, ekonomik büyümenin rayında olmadığının işaretleri geliyordu. Ardından, son zamanların en sert kışı geldi. Veriler iyice bozuldu. Ekonomik büyümenin olup olmaması, FED’in adımlarını etkileyecek. Büyüme zayıfsa, FED’in kar küreyip tuzlama yapıp yolu açması ve karayolundaki sürücülere sık sık sandviç ve sıcak kakao ikram etmesi gerekecek.
Geçen haftaki istihdam verisi, şubat ayında yaratılan iş sayısının -idare eder- durumda olduğunu gösterdi. 175 bin yeni iş, son iki aya göre iyi, ancak olması gerken 200 bin ortalamanın altında. Ayrıca böyle inişli çıkışlı ve her ay piyasaya kalp çarpıntısı geçirten istihdamın kimseye faydası yok.
Üstelik istihdam düzelmeye başlayınca, işsizlik yükseliyor. Son veriden önce işsizlik yüzde 6.6 idi, şimdi oldu yüzde 6.7... Çünkü işsizliğin azalması -iş aramaktan umudunu kesenlerin istatistik dışı kalmasından- kaynaklanıyor. Bu kitle adamdan sayılmıyor. FED’in -işler açılıyor... belki...- dediğini medya duyurunca, işsizlere cesaret geldi ve onlar sokağa çıkıp işsizlik oranını yükselttiler. Durum daha da düzelirse, işsizlik daha artacak. Son tahminlere göre kenarda bekleyen ve ilk fırsatta iş aramaya çıkacak olanlar eklenince, işsizlik yüzde 10’a yükselir.
İstihdam düzelmeye başlıyor- desek bile, FED’in diğer pusulası olan enflasyon görünürde yok. Yani bu veri gelsin, kar erisin sarmalı daha birkaç ay gidecek. Nisanda kar eriyip herşey normale dönse, bunun veriye yansıması mayıs... olmadı haziran: Yine gitti yılın yarısı. FED’in her durumda aylık tahvil alımlarını 10 milyar azaltma uygulamasının süreceğini biliyoruz. 10 milyar azaltma, havuzdan bir bardak suyun alınması... FED de veriye güvenmiyor, ama net kötüleşme görene kadar azaltmayı sürdürecek. Net kötüleşme de, mayıs-hazirana kadar anlaşılır. FED her durumda aylık alımı azaltıyor, çünkü aylık alımın ekonomiye, büyümeye, istihdama yararı yok.
Son örnek Japonya’dan: Başbakan Abe’nin işbaşına gelmesinden sonra 2013 boyunca Japon Merkez Bankası, FED’den de cömert parasal genişleme yaptı. Üstelik Japonya kararlı biçimde Yen’i düşürmeye çalıştı. En azından FED’de -doları düşürmek- diye resmi bir politika yok, dolar kendiliğinden düşüyor... Ve Japonya bütün çabasına karşın istikrarlı büyüme sağlayamıyor.
FED’in aylık alımları azaltması ise tekrar edelim: Parasal daralma değil, likiditenın kuruması demek değil, faiz artacak demek değil, dolar yükselecek demek değil... FED’in dev bilançosu ve sıfır faizi 2014 boyunca sürecek. 2015’te belki faiz artışı konuşulur, ama bilanço yine cömert ve yine geniş.
Son durumda FED’deki hava: Faiz artışı 2015 ortasında gelebilir. Ancak hâlâ bu en iyimser ve en erken tarih. Ayrıca FED’in 0.25 puanlık faiz artışı yapıp, daha uzun süre burada kalmayı sürdürmesi de muhtemel. Yine FED’de oluşan görüş, 4 trilyon dolarlık dev bilanço ile hayatın süreceği yönünde. Bilançoyu daraltmak için acele yok. Bilançoyu daraltsalar, likidite işte o zaman daralır, o zaman piyasada sular çekilir. Öyle bir niyetlerinin olmadığını beyan etmekteler. Zaten ekonomi de öyle bilanço daraltmayı kaldıracak durumda değil. ABD piyasaları son 5 yılda toparlandıysa FED bilançosu genişlediği için toparlandı. FED olmadan ekonomi yolunda gidecek mi? Cevaplanamayan soru bu.
twitter.com/selimatalayny
