ABD Merkez Bankası FED’in Yönetim Kurulu üyesi Stein, geçen gün istifasını açıkladı. Stein aynı zamanda 12 kişilik FED Faiz Komitesi’nin de üyesi. Yani herkesin FED... FED... diye konuştuğu adamlardan biri. Stein iki yıldır görevdeydi, dört yılı daha da vardı. FED’e atamaları Başkan yaptığı için, istifayı Obama’ya sundu... Neden? Bir iş tercihiymiş... Stein’ın Harvard Üniversitesi’nde profesörlüğü var. Bu makamı da hayat boyu tutabilecek. Ama FED’de kalmayı sürdürürse, Harvard’da hayat boyu Prof. olarak kalamazmış. O yüzden 4 yıl daha FED’in A takımında olmaktan vazgeçip, Harvard’daki hayat boyu koltuğu tercih etmiş...
Dünya FED... FED... diye ölüp bitiyor. Öte yanda FED koltuğuna oturmak istemeyen elemanlar var. FED bile istihdam açığı yaşıyor. ABD ekonomisinin en büyük sorunu işsizlik, FED koltuğunda da işsizlik var.
Geçen hafta aylık istihdam verisi açıklandı. ABD ekonomisi martta 192 bin yeni iş yaratmış. Aslında bu rakam hâl düşük ve yetersiz. Ama ABD’de ‘Yüzyılın Krizi’nin başlamasından 6, ekonominin daralmadan çıkmasından tam 5 yıl sonra özel sektörün yarattığı iş sayısı, kriz öncesi noktaya döndü. Kedinin kuyruğunu yakalaması gibi, 5 yılda başlangıç noktasına dönüldü... Bu iyi birşey mi? Çok değil. Çünkü son 5 yılda yaşanan nüfus artışı ve işgücündeki değişim gözardı edilerek -Açık kapandı- deniyor. Ayrıca da bu özel sektör işleri. Yani kamu sektörü daha kriz öncesine dönemedi. Sonuçta krizin bütün etkilerini silecek istihdam artışının 2016 sonunda bile gerçekleşmesi garanti değil.
Veriler, ABD ekonomisinin bütün FED desteği ve sıfır faize rağmen hâlâ istenen istihdam düzeyine ulaşamadığını gösteriyor. İstihdam tam düzelmeden FED’den faiz artışı beklemeyin. FED Başkanı Yellen, geçen hafta bunu söyledi. İstihdamı tek veri olarak değil, 5-6 koldan izlediklerini söyledi. İstihdam yavaş, büyüme yavaş, ayrıca enflasyon istiyorlar, ortada yok. Bunlar da FED’in olağandışı desteğinin devam edeceğini gösteriyor. Herşey çok iyi giderse bile, faiz artışı ihtimali 2015 sonuna kayıyor. Arıza olursa, daha da sonraya kayacak.
Bu arada FED’in aylık alımları 10’ar milyar azaltması sürecek. Azaltmanın FED’in faiz artışıyla bağlantısını da Yellen son konuşmada koparttı. Alımlar bu sonbaharda bitecek, ama faiz artışı meselesi ondan sonra takvime değil, duruma-veriye bağlı.
ABD bu yıl olağandışı sert bir kış yaşadı. Hatta ekonomik zayıflığın ve kötü verilerin kış şartlarından kaynaklandığı savunuldu. Analistlerin önemli bölümü ise ekonominin kış yüzünden değil, kendiliğinden yavaşladığını savunuyor. Son istihdam verisinin bu görüşü desteklediği vurgulanmakta. Hem 200 bin sınırına yakın yeni iş sayısı, hem de ocak-şubat istihdam rakamlarının daha yükseğe taşınması, bu görüşü destekliyor... Kış şartlarının ekonomik yavaşlamada fazla etkili olmadığı baskın görüş haline gelirse, o zaman FED’in başı iyice dertte- demek. Sürünen ekonomide faiz artışı 2016’ya kalır.
ABD ekonomisi istihdam ile işsizlik arasında gidip gelirken, Washington Post gazetesi güzel bir haber yayınladı. Ohio’da bir yumurta fabrikasına 40 işçi aranıyor. İş iyi, sağlık sigortası var, ücret yüksek... Ancak işletme sahibi onlarca özgeçmiş başvurusu arasından nitelikli eleman bulamıyor. Buldukları da mülakata geç geliyor, bilgileri eksik, işe dört elle sarılmayacakları anlaşılıyor, yaşları ilerlemiş ve atalete girmişler. Ya da abuk ücret isteyerek şanslarını yok ediyorlar.
Uzun yazıda işletme sahibinin ıstırabını anlamak mümkün. İşe adam arıyor... İş var, adam yok... Kriz işte böyle birşey: Emek uzun süre işsiz kalınca paslanıyor, refleksini, enerjisini, gücünü kaybediyor. Neyse ki yazının sonunda bir kadın aday mülakata erken gelip, bilgisi, dikkati ve enerjisiyle sınavı geçiyor ve başvurduğundan daha iyi bir kadroya, yönetici olarak işe alınıyor... Tek kişi için mutlu son, diğerleri için umut yok. Yani, çalışmak isteyene iş var. Ama istemek, ve çok istemek gerekiyor.
twitter.com/selimatalayny
