20 Ağustos: Rusya Dışişleri Bakanı Sazanov Fransa’daki sefiri İzvolsky’e ‘Üç Müttefik Kapitülasyonların kaldırılması için ortak açıklama yapsın’ diye yazar. Rusya, Osmanlı çabalarını sürdürmekte, ortak zemin aramaktadır, ancak Fransa ve İngiltere’nin durumu desteklemediğini görmüştür. Ve bundan memnun değildir. 

İstanbul’da ise bu kez Cemal Paşa, İngiliz Sefiri Mallet ile görüşüp, ittifak yolunu dener. Osmanlı için savaşa girişin en büyük gerekçelerinden olan Kapitülasyonları gündeme getirir. 

Batılı ülkelerin Osmanlı üzerindeki ekonomik-siyasi hakimiyet aracı olan Kapitülasyonlar birkaç yüz yıldır sürüyordu ve artık dayanılmaz boyutlara ulaşmıştı. Osmanlı, kapitülasyondan kurtulmak istiyordu. Almanya ile ittifakın en büyük gerekçelerinden biri, Kapitülasyonların kaldırılması konusunda Almanya ile anlayış birliği olmasıydı. Almanya da ekonomik siyasi imtiyaz peşindeydi, ancak diğerlerini devre dışı bırakmak, Osmanlı coğrafyasında tek olmak istiyordu. 

Ağustos 1914’te Babı Ali’nin öncelikleri, toprak bütünlüğünü korumak ve Kapitülasyonlardı. Bu ağır imtiyazların Osmanlı üzerindeki yıkıcı etkisini şimdi algılamak kolay değildir. Osmanlı, egemenlik sahasında ekonomik ve siyasi tahakküm altındaydı. 

Cemal Paşa’nın 20 Ağustos’ta İngiliz Sefir ile görüşmesi, tarihi dönemeçlerden biridir. Cemal Paşa son bir kez, İngiltere-Fransa-Rusya ile Osmanlı’nın şu şartlarla ittifaka hazır olacağını bildirir:  

Kapitülasyonlar İngiltere tarafından derhal kaldırılmalıdır. 

Kapitülasyonların kalktığı, Almanya ve müttefiklerine de savaş sonrasında kabul ettirilmelidir.

El konan Sultan Osman ve Reşadiye zırhlıları teslim edilmelidir.

Osmanlı’nın içişlerine karışılmayacağı beyan edilmelidir.

Bulgaristan Almanya ile anlaşırsa, Batı Trakya Osmanlı’ya teslim edilmelidir.

Ve Ege Adaları geri verilmelidir.

(Mallet’den Grey’e telgraf 20.08.1914) 

İngiliz Sefir ise önerileri merkeze sorma gereği bile duymadan orada reddeder. Kapitülasyonların kaldırılması ‘zordur’, savaş gemilerinin iadesi ‘imkansızdır’, içişlere müdahale edilmeyeceği açıklaması ‘saçmadır’, Ege Adalarının iadesi ‘imkansızdır’... Yani, diz boyu küstahlık.  

Çünkü İngiltere, Osmanlı’yı yemeye kararlıdır. Daha ortada savaş ilanı yokken bile kararlıdır. İttifak niyetleri olsa bu istekler müzakere edilebilir, takvime bağlanabilir isteklerdi. Ancak 20. yüzyılın başındaki sömürge siyaseti, Osmanlı’nın parçalanmasını hedefliyordu. Bu yolda, üç sözde ‘müttefik’ İngiltere, Rusya, Fransa kendi aralarında da çekişiyor ve birbirlerini aldatmakta sorun görmüyorlardı. Savaş boyunca ve sonrasında birbirlerini aldatacaklardır. Çünkü çıkar, her şeyden üstündü.  

20 Ağustos itibarıyla Rusya Dışişleri Bakanı ile İstanbul’daki sefir, Osmanlı’yı bırakmak istememekteydi. Babı Ali’ye ‘Yabancıların hukuken korunması ve bazı ekonomik imtiyazların devamı karşılığında Kapitülasyonların kalkabileceğini’ söylediler. Karşılığında Alman askeri ülkeden ayrılacak, Goeben ve Breslau devre dışı kalacaktı. 

27 Ağustos: Telgraf trafiğinde 20-27 Ağustos arası boş görünüyor. Savaş Batı Avrupa’da ölüm ve yıkımla sürüyordu. Tarihi dönemeçte olan coğrafya acaba bir haftayı kayıp mı etmişti? 27 Ağustos’ta Rus Sefiri Giers, tekrar merkeze yazar: Batı Cephesindeki Alman başarıları Türkleri umutlandırmıştır. Osmanlı, Almanya’ya yakın durmaktadır. İttifak, Babı Ali’ye derhal garanti verip, Osmanlı’yı kendi safına çekmelidir. Giers, ’Türkleri safımıza çekmek için her şeyi yapmalıyız’ diye yazar. Ancak St Petersburg’da bu çağrıyı kim duymuştur? 

Aynı anda İstanbul’daki Fransız Sefiri Bombard, Osmanlı ile yakınlaşma konusunda merkezden direktif almadığını Rus sefire bildirir. Paris’te Fransa Dışişleri Bakanı Delcasse, Bulgaristan ve Yunanistan’ı Osmanlı’ya karşı ayaklandırma derdindedir: Batı Trakya’yı Bulgaristan’a, Epir’i Yunanistan’a söz vermiştir. Babı Ali de bu paylaşım planını duymuştur. Rus Sefiri bu olanların Almanlara yarayacağını, Osmanlı’nın Almanya safında kalmak zorunda kalacağını düşünmektedir. 

8 Eylül: Bir hafta daha geçer. Babı Ali bir şeyler yapmaya hazırlanmaktadır. Rus Sefiri, Kapitülasyonların tek taraflı olarak Babı Ali tarafından feshedileceğini duyar. Ertesi gün Sadrazam, İngiliz Sefiri Mallet’e ön bilgi verir ve Kapitülasyonların fesh edileceğini bildirir. Mallet itiraz eder ve Kapitülasyonun tek taraflı fesh edilemeyeceğini söyler. Karar 1 Ekim’de resmen açıklanacaktır. Avusturya İtalyan hatta Alman sefirleri de alarma geçer. Dersaadet’te bütün konu, savaş ve ittifak değil, Kapitülasyonların kaldırılmasıdır.