Petrole harcanan para ziyandır ve hesabını tutmak gerekiyor... Önümüzdeki dönemde petrole hem ülke olarak, hem de birey olarak daha az para harcama şansımız var. Bu olumlu bir durum... Dengesi ve terazisi olmayan bir petrol piyasası birkaç yıldır gereksiz yüksek fiyatla seyrediyordu. Üstelik petrol, finansal piyasalarda spekülatif alım-satım aracı olmuştu.
FED’in piyasalara akıttığı sıfır maliyetli para umulduğu gibi üretime, işe ve aşa gitmemiş, spekülatif petrol oyununa kaynak yaratmıştı. FED’den bedava parayı alan, bir dönem petrole yatırdı ve piyasayı gereksiz yere yükseltti. Normalde petrol alıp satmayan, petrolle işi olmayan ve tek petrol bağlantısı, lüks araçlarına benzin almak olan hedge fon şovalyeleri, ellerindeki nakitle petrolü 100 doların üzerine uçurdular. Aynı oyun altında da görüldü...
Yaklaşık 18 aydır petrol piyasası spekülatif arena olmaktan, dünya ekonomisini ve arz-talebi yansıtır konuma geldi... Petrol dünya ekonomisiyle karşı karşıya gelince, ekonomik yavaşlama fark edildi. Yavaş ekonomide petrole ihtiyaç da yavaş olacağından, fiyatlar gevşedi. Aynı zamanda ABD’de kaya petrolü ve kaya gazı üretim patlaması yaptı. ABD bağımsız üretici olarak kendi kendine yeter konuma yaklaştı, bu da dünya fiyatlarını gevşetti.
Geçen yazdan beri petrol fiyatı yüzde 30 geriledi. Burada Suudi Arabistan öncülüğündeki birkaç Körfez üreticisinin arzı artırması etkiliydi. Hatta Suudi Arabistan’ın, ABD ile koordineli biçimde petrol fiyatını düşürüp Rusya, İran, Venezuela gibi petrol gelirine dayanıp ABD karşıtı politikalar izleyen ülkeleri cezalandırdığı da anlatıldı. Bu teorileri aktarmıştık. Gerçi yüksek fiyat isteyen muhalif ülkeler, verimsiz bütçe yapılarından ötürü on yıllardır aynı durumdalar. Fiyat oynamalarından etkilenmeleri yeni bir durum değil... Derken, önceki gün Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü OPEC toplandı ve petrol fiyatı daha da düştü.
Bir zamanların karteli ve petrol piyasasının tek hakimi OPEC, artık eski OPEC değil. 12 ülkeyi topluyor ve dünya piyasasındaki payı yalnızca yüzde 30... Ve ‘arzı kısıyoruz’ diye açıklama yapsalardı, düşen petrol fiyatına taban koymuş olacaklardı. Kısmadılar ya da kısmakta anlaşamadılar.
OPEC günde 30 milyon varil üretiyor. Yüksek fiyat isteyen Venezuela ise resmi üretinden 2 milyon varil kısılsa, memnun olacaktı. Bu ortamda fiyatın 2 milyon varil kısıntıyla yükseleceğini düşünmek, gerçekçi olmaz. 2 milyon varil, denizde dolaşan bir yüklü tanker demek.
Son OPEC toplantısı ile fiyatın düşmesi Rusya ve diğer muhalif ülkeleri, evet etkiledi ama ilginç biçimde ABD’yi daha çok etkiledi. Yüksek petrol fiyatı ABD’de daha fazla kaya petrolü çıkarılmasına yol açıyordu. Bu üretim patlaması hem ABD istihdam ve büyümesine destekti, hem de ek katma değer yaratıyordu. Şimdilerde 70 dolarda dolaşan ve önümüzdeki aylarda 50 dolara inme eğilimi taşıyan ucuz petrol, kaya petrolünün ve büyümekte olan dev bir endüstrinin düşmanı.
ABD endüstrisi yüksek fiyatın verdiği cesaretle açılıp saçılmış, spekülatif yatırımlara, borçlanmalara girişmişti. Şimdi bütün hava bozuluyor. Körfez üreticileri 50 dolarlık petrolden de kâr yazıyor, ama ABD öyle değil... 70 dolar, kaya petrolü üreticilerine kazık fren yaptırıyor. Endüstrinin finansal olarak sıkışabilir, borç geri ödemelerinde tıkanabilir. Yani ABD büyümesi bir motoru kaybetmek üzere.
Suudi ve Körfez üreticilerin, kendilerine rakip olan kaya endüstrisinin defterini bu sayede dürecekleri konuşulmakta...
Anlaşılan 70 dolar ve altındaki petrol fiyatı en az 6 ay garanti... Sonra, gelişmelere bakmak gerekiyor. Yüksek fiyat isteyenler nereden karşı hamle yapabilir? Rusya üretim kısmaktan söz ediyor. 2015 sonunda fiyatın yükseleceği iddiası gerçekçi mi, temenni mi? ABD kaya üreticileri için kırılma noktası nerede? Yoksa piyasa uzun vadeli düşüş sarmalına girdi mi? Manzara henüz karışık. Ama en iyi sonuç, petrolün uzun vadeli düşüş sarmalına girmesidir. Ve her durumda düşük petrol, Türkiye’nin yararınadır. Düşmesi ve beter olması o yüzden iyidir.
