Amerikan Merkez Bankası FED’in faiz artırma ihtimali, sanki dünyanın sonunun geleceğine ve kıyametin kopacağına benzer bir kesinlik ve korkuyla konuşuluyor. Faiz artacak... Sonra? Ölecek miyiz?
Bilinmez her zaman korku yaratır... Faiz artışının ne olduğu ve ne olmadığı konusunda da bilgi fazla yok, çünkü dünya yıllardır FED faiz artışı görmedi... Yıllardır süren ABD ekononomik krizi nedeniyle FED faiz artışı bir yana, faiz indirdi ve yıllarca faizi yüzde 0’da -Doğrusu 0 ile 0.25 bantında- tuttu... FED en son faiz artışını Haziran 2006’da yapmış. O zaman faiz yüzde 5.25 olmuştu.
Mesela Haziran 2006’da neredeydiniz ve ne yapıyordunuz? Piyasalarda şimdi üst düzey yönetici olan, o zaman orta düzeyde... orta düzeydekiler -yeni- sayılıyordu... Şimdinin -yenileri- de Pokemon oynuyordu... Ekonomi, şimdinin yarısı kadardı... Bugün Türkiye, dünya ve de ABD -FED faiz artışı- denen olaydan fazlasıyla kopmuş durumdalar. Ve de faiz artışı canlanan büyüyen ekonominin ve açılmış, ısınan işlerin sonucudur. Motor fazla ısınmaya başlarsa tıkanmasın, dağılmasın diye faiz artışı gelir.
Bu ortamda Bayan Yellen, FED Başkanı olarak göreve başladı. İlk faiz toplantısına da önceki gün başkanlık etti. Yellen’ın işi zor, çünkü 2007-2008 krizinin ardından normale dönüş sürecini yönetmek zorunda. Bu dönüşün nasıl olacağı konusunda bir emsal yok, elinde harita yok... Göz yordamıyla yolu bulacak, el yordamıyla ilerleyecek ve hata yapmamaya çalışacak. Deneme-Yanılma son 6 yılda çok yapıldı, şimdi normale dönüleceği söyleniyor. Normale dönme, FED’in daha fazla kitaba ve usule uygun davranması. Mesela aylık alımların azaltılması da kitaba uygunluk dönemine geçiş çabasıdır.
FED bu haftaki toplantı sonunda alışılmış bildirisini yayınladı. Orada, -istihdam ve enflasyon normale dönse de ekonomik durum, FED’in destek ve şefkatini gerektirecek- dendi... Yani bir gün olur da işler normale dönmeye başlarsa, sıfır faiz olmasa da diğer yollardan ekonomiyi desteklemeyi sürdüreceğiz- diye çok önceden, çok sonrası için bir vaatte bulundu: Sıkmayacağız, korkmayın.
Bayan Yellen basın toplantısında döne dolaşa FED’in Bernanke zamanındaki gevşek ve şefkatli politikasının değişmediğini, faiz artırmak için telaş etmediklerini, enflasyona istihdama geniş açıdan bakacaklarını anlatıp durdu. Ne zaman faiz artıracağı konusunda bir tarih, harita vermekten kaçındı. Aksine o süreci daha belirsizleştirmek için FED yüzde 6.5 işsizlik hedefini kaldırdı, yüzde 2 enflasyon hedefini yuvarlak laflarla geçiştirdi... Hep, piyasanın önceden gelin-güvey olmasını önlemek için. FED’in en büyük derdi, piyasanın kendisinden önce yola düşüp faizi artırması. Piyasa faizi önden artırınca FED’in bütün planları bozuluyor.
Geçen mayısta bu olmuştu. Bernanke bir Kongre üyesinin sorusu üzerine ve de diliyle dişi arasında, biraz boş bulunup, -aylık alımları kısma- konusunda tarih verdi, bütün dünya allak bullak oldu. Faizler fırladı. Üstelik o zaman faiz artışı falan değil, aylık alımı azaltmaktan söz ediliyordu, piyasalar kendiliğinden -faiz artışı- yaptı, Bernanke bu lafın etkisini silmek için 6 ay uğraştı.
Şimdi de Yellen’da benzer boş bulunma olayı gördük. Teknik bir durumu anlatırken ve şartlı konuşarak bir -6 ay- lafı etti ve piyasa anında parmak hesabı yaparak 2015 Nisan’ında FED’in faiz artıracağı hükmüne vardı.
Şimdilik piyasa tepkisi mayıs -Bernanke kadar sert değil ve Yellen’ın sözlerinin o kadar da kesin olmadığı, yaygın görüş. Ama bir huzursuzluk da var... Yellen faiz artışı için tarih vermedi, vermek istemedi, vermesi için bir neden yok. Tarih vermek, FED’in genel politikasına, FED sonuç bildirisine ve Yellen’ın 1 saat boyunca basın toplantısında anlattıklarına ters.
Ama bu tarih meselesini biraz daha konuşmamız lazım. Onu da sonraki yazıda yapalım. Ve yine de filmin sonunu söyleyelim: Kıyamet kopmuyor.
twitter.com/selimatalayny
