Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, son dönemlerde sık sık siyasetteki “metal yorgunluğu”na dikkat çekiyor. Sadece siyasette değil habercilikte de bir metal yorgunluğu var.
Gazeteciler için haber kaynağı hem arttı hem de çeşitlendi. Sadece sosyal medyada 24 saat akan bir bilgi nehiri var. Hele önemli bir gelişme olunca bu nehir daha da bir gür akmaya başlıyor. Zaman zaman gazeteciler haberi “İLK” ben vereyim arzusu ile tuzağa düşüyorlar ve yanlış haber veriyorlar.
Size yakın dönemden iki somut örnek vereyim.
Birincisi; bir dönem Türkiye’ye sığınan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ismini taşıyan Suriyeli üçüzlerin (Recep, Tayyip, Erdoğan) Suriye’nin İdlib kentinde Rus uçaklarının hava saldırısında öldükleri haberi. Haber birkaç fotoğraf eşliğinde verildi. Haber doğru çıkmadı. Haberi Şanlıurfa Valiliği yalanladı. Çünkü, üçüzler Harran’daki bir konteyner kentte yaşamlarını sürdürüyorlardı.
İkincisi; 4 Kasım’da Suudi Arabistan’da, Kral Salman bin Abdülaziz ile Veliaht Prens Muhammed Bin Salman, yolsuzluklarla mücadele komisyonu adı altında bir komisyon kurarak çok sayıda eski prens ve bakanı gözaltına almıştı. Gözaltına alınanlar arasında yaz tatillerini genelde Bodrum’da geçiren Prens El Velid Bin Talal da vardı. Buraya kadar haber doğru. Her şey bundan sonra başlıyor. Operasyondan 4 gün sonra “lüks otelde gözaltında tutulan prensten selfie” diye haberler sosyal medyada ve haber sitelerinde dolaşıma girdi. Hatırı sayılır birçok medya kuruluşu bu haberi verdi. Ancak bu haber de doğru çıkmadı. Selfie’yi Lübnanlı yönetmen ve komedyen Charbel Halil ufak bir makyajla gözaltındaki Prens Velid Bin Talal’a kendisini benzeterek çekmişti.
Bu iki olay gibi yüzlercesi var…
Burada en büyük sıkıntı bilginin doğrulanabilirliği. Yani bilgi doğru mu? Bir gazeteci sosyal medyadan ulaştığı bilgiye güvenebilir mi ya da onu nasıl güvenli bir bilgi haline getirebilir? Gazeteciliğin temel kurallarından biri olan “bilgiyi teyit etme” kuralı bu noktada hayati önem taşıyor. Sosyal medyayı haber kaynağı olarak görmezden gelemeyeceğimize göre; doğru bilgiye nasıl ulaşacağız?
- İlk kural gazeteciliğin temel esaslarından biri olan şüphe duymak. Sosyal medyada karşılaştığınız her bilgiyi mutlaka sorgulayın.
- Bilgi güvenilir medya kuruluşlarında haber olmuş mu ona bakın
- Bilginin ilk çıkış kaynağına ulaşmaya çalışın
- Görsellerini mutlaka Google’da aratın. Her fotoğrafın bir digital izi olduğunu unutmayın.
- Twetlerden alınan ekran görüntüsüne asla güvenmeyin. Bu sahtekârlıklar artık çok kolay yapılıyor.
- Son olarak güvenilir haber kaynaklarınızı arttırın.
Tüm bunları yapmak bilgiyi doğrulamaya yeter mi? Maalesef “hayır.” Gazeteci olarak mümkün oldukça bilginin kaynağına bizzat kendiniz ulaşmaya çalışın. Bilginin hızla aktığı bu çağda doğruyu bulmak çok zor ama imkansız değil!
Yazıyı bir alıntıyla bitirelim: “Teknolojik gelişmeyi savaş kadar başka hiçbir şey tetikleyemez ve haber organizasyonları ile sosyal medya platformlarının enformasyon savaşlarında kullanmak üzere geliştirdikleri silahlar, şimdiden giderek yükselen ‘artırılmış gazetecilik’ pratiği üretiyor.” (Birmingham Şehir Üniversitesi – Paul Bradshaw)
