ABD’de kasım başındaki ara seçim önemli siyasal sonuçlar yarattı. Kongre, muhalif Cumhuriyetçiler’in eline geçti... Demokrat Başkan Obama, Beyaz Saray’da tek başına kuşatılmış halde kaldı... Ve kuşatılmış Obama başka adımlar atmak zorunda kaldı: Savunma Bakanı Hagel’ı görevden aldı. 6 yıllık iktidarında 4. savunma bakanını eskitmek, her Başkana nasip olmaz... Daha önce bir Nixon’a nasip olmuştu, onu da teneke çalarak yolladılar.
Başkan, savunma bakanı dahil, eline ne geçerse yaklaşan selin önüne atıyor. Ama seli durdurmak için daha ağır kum torbaları gerek. Ayrıca Cumhuriyetçiler’i öyle kum torbası ya da görevden alınmış savunma bakanı da durduramaz. Cumhuriyetçiler yeni göreve başlayacak Kongre üzerinden başkanın savunma politikalarını elekten geçirecekler. Bir gözleri de Merkez Bankası FED’de olacak.
ABD Merkez Bankası her boyutuyla ABD siyasetinin tam ortasında... Her ne kadar FED’in -Partilerüstü- olduğu ve bağımsız çalıştığı söylense de, Cumhuriyetçiler FED’in fazlaca Demokrat etkisinde olduğuna inanıyor. Hatta FED’in 2008 krizinden beri izlediği para politikasının sadece Obama’yı kurtarmaya hizmet ettiğine inanan Cumhuriyetçi Kongre üyesi hayli fazla... Bu mantık şöyle: FED para basarak ve cömert genişleme yaparak hem bütçenin zaten olmayan dengelerini altüst etti, hem de Obama’nın siyaseten kuyruğu kurtarmasına yardım etti. ABD bütçe açığını genişletip uzaya çeken Obama, ödemeyeceği borcu Cumhuriyetçiler’e yıkacak. Genişleme ve sıfır faizle Obama son 4 yıldır hep günü kurtarıyor, FED de bu duruma yardım ve yataklık ediyor.
Bu iddialara karşı Demokratlar Obama’nın zaten 2008’de seçildiğinde enkaz da değil, yangın yeri devraldığını, krizin Cumhuriyetçiler’in marifeti olduğunu, FED’in Obama’dan bağımsız hareket ettiğini söylemekteler. Cumhuriyetçiler’e -Daha iyisini biliyorsanız siz yapın- demek de mümkün ve -Daha iyisinin ne olduğunu- iki taraf 2016 seçimine dek tartışabilir. Ama şu bekleniyor: Artık Obama yanında, FED Başkanı Yellen de Kongre’nin hedefi olacak.
Bu arada ABD ekonomisi ile FED arasında yeni ve karmaşık bir durum şekilleniyor... Genel ekonomik durum şu: Veriler iyi... Büyüme istikrarsız da olsa, geçici de olsa, yüksek... İstihdam iyi gelecek... Krizle birlikte Amerikan haneleri borç ödemeye ve yeni borç almamaya başlamıştı. Bu da sona ermiş... ABD hanesi son 6 yılda 1 trilyon dolar borç ödemiş, son 3 ayda da yeniden borçlanmış. Yani borç kapatma dönemi bitmiş. Bunun iki açıklaması var 1- Tüketici borçlanacak kadar kendini ve işini iyi durumda görüyor, iyimser... 2- Bu doğru değil, sadece tüketici işsizlikten ve sıkıntıdan bunalmış ve yeni borçla darlığı aşmaya çalışıyor. Bizce ikincisi doğru, çünkü bir başka ankette işinden memnun ve güvenli olanların oranı, üçte birdi. Haneler borçlanmayıp harcamadığı zaman, ABD krize girer, ekonomi duraklar... Ve bütün kriz, patırtı gürültü, kemer sıkma, işsizlik sonucu: 1 trilyon borç ödenebilmiş... Hâlâ kalan borç: 12 trilyon... Yani 13 trilyon hane halkı borcuyla ABD krize giriyor. 6 yıl kemer sıktıktan sonra borç hala 12 trilyon... Cumhuriyetçiler’in FED’e kızdığı kadar var.
Ve şimdilik bütün olay petrolün düşmesinde... Petrolün para politikası ve maliyelerde etki yapacak kadar düşmesi için 6-9 ay geçmesi ve düşük fiyatın istikrar kazanması lazım. Kısa vadede ise fiyat Rusya’yı ve rubleyi bozuyor. Diğerleri nefeslerini tutuyor.
Petrolün düşmesi Avrupa için dert... Merkez Bankası Başkanı Draghi, parasal genişleme sinyali verdi, ardından petrol düştü. Şimdi Almanya’dan -değişikliğe gerek yok, bakın ne güzel petrol düştü, o yeterince ferahlık sağlar- sesleri yükseliyor. ABD için durum, kılıcın iki tarafı: İyi tarafta, düşük petrol tüketiciye yeni harcama gücü sağlar ve enflasyonu düşük tutar... Ancak kötü tarafta ABD petrol endüstrisi, dev yatırımı ve finansal borç bulutuyla darbe yedi. Bir de: ABD’nin zaten düşük enflasyonunun daha da düşmesi, FED’e büyük baş ağrısı. FED 2.5 yıldır enflasyonun yükselmesini bekliyor ve enflasyon bir türlü yükselmiyor. Üstelik enflasyon beklentileri düşüyor. Enflasyonun bu şekilde düştüğü ekonomide arıza vardır. Arızayı daha bulamadılar. Belki motoru indirmeleri gerekecek, faizi yükseltmek yerine...
