Eş bulmanın temelde üç farklı yöntemi var: Eşlerin birbirlerini bulması, görücü usulü ve tanıştırılma. Her bir modelin kendi içinde ara versiyonları da mümkün.
Bu yöntemlerin her birinin birbirlerine göre avantaj ve dezavantajları var. Çoğul dünyada çoğul modellerin meşruiyeti var. Herhangi bir usulden mutlak iyi veya kötü olarak bahsetmek doğru olmaz. Her bir modelden iyi örnekler de kötü örnekler de açığa çıkabilir.
Evlilik memnuniyeti araştırmaları, evlilik mutluluğu ile eşleşme modeli arasında bir ilişki olmadığı konusunda bulgulara sahip.
Eşlerin birbirlerini bulması
Bu modelin iki ana özelliği var. Birincisi, arada aracı olmaması. İkinci özellik ise, kişilerin bir eşleşme görüşmesi içinde olup olmadıklarının açık olmaması.
Çiftlerin kendilerini bulmasının değişik yolları var. Tanışma sıklıkla; okulda aynı sınıfta ders alırken, aynı iş yerinde çalışırken, arkadaş ortamında, gezi sırasında veya facebook gibi sanal ortamlarda oluyor.
Kişiler başka bir amaçla bir arada olduğu durumlarda, birbirlerine karşı ilgi duymasıyla tanışmış oluyorlar. Bu modelin başat unsuru kişilerin birbirlerini çekici bularak birbirlerine yönelmesi. Aşk ilişkinin başında veya süreçte oluşabilir veya oluşmayabilir. İlişki evliliğe dönüşebilir veya dönüşmeyebilir.
Görücü usul
Görücü usulünün temel özelliği; iki tarafın anne ve babalarının çocuklarına eş bulmada temel aktör olması, evlenecek kişilerin ise bu eşleştirmeye evet veya hayır demesidir.
Bu modelde aile üyeleri sürecin temel yürütücüsüdür. Aileler; denklik, benzerlik, kısmen de fiziksel uyumluluk üzerinden eşleştirme yaparlar. Kişiler birbirlerini kısa süreli ve oldukça kontrollü ortamda görürler.
Görücü eşleşme modeli halen yer yer devam etse bile, en geleneksel kesimlerde bile ortadan kalkma eğiliminde.
Tanıştırılma
Tanıştırılma metodunun iki tanımlayıcı özelliği var. Birincisi, aracıların tanıştırma ve sürece danışmanlık yapma düzeyinde sınırlı rolünün olması. İkincisi ise, kişilerin eşleşme amaçlı bir araya geldiğinin başından beri farkında olması. Aracılar; aile, akrabalar, arkadaşlar veya çöpçatan siteleri olabilir.
Tanıştırılma görücü usulü olarak kabul edilemez
İster eş bulma siteleri (çöpçatan siteleri), ister arkadaşlar, isterse aile tarafından birbirine uygun bulunan kişilerin tanıştırılıp, sonraki sürecin aktif olarak evlenecek kişilerin sürdürdüğü model görücü usulü denilemez. Çünkü bu modelde esas karar verici mekanizma evlenecek kişilerdir. Aracı tanıştırıcılar sadece kolaylaştırıcı danışmanlık/ rehberlik hizmeti vermiş olurlar. Tanıştırılan kişilerin kendi aralarında bir süreç yürüterek birbirlerine evet veya hayır demesi beklenir.
Modellerin avantaj ve dezavantajları
Eşlerin birbirini bulmasına aşk duygusunun eşlik etmesi her zaman değilse bile daha yüksek olasılık. Bu yöntemde çekicilik ön planda olduğu için; ilişkiyi sürdürebilme becerileri, sosyal kimlik ve aile uyumları açısından yeterince iyi eşleşme üretemeyebilir. Sadece bu yönteme açık olduğunu düşünenler eş bulmada zorlanabilir.
Görücü usulün avantajı, geleneğin eş ilişkisinde biriktirdiği bilginin isabetli tercihler üretebilmesi ve sosyal kimlik uyumunun yüksek olması. Dezavantajı ise, kişilerin birbirini çok az tanıma fırsatı olması. Bu yeterli tanımama halinin önemli bir sorun olduğu kanaatindeyim.
Tanıştırılma usulünün avantajı, aracılar tarafından hem bir uygunluk değerlendirmesinin yapılması hem de kişilerin birbirlerini yeterince tanımaya fırsat vermesi. Dezavantajı ise, bazı kişilerin bu yöntemi yeterince romantik bulmaması olabilir.
Önümüzdeki yazıda tanıştırılma modeli için bir rehber metin ve algoritma önereceğim.
