Engelli istihdam zorunluluğu, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 30'uncu maddesinde hüküm altına alınmıştır.
İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli işçi çalıştırmakla yükümlüdürler.
Engelli istihdam yükümlülüğü kontrol edilirken, aşağıda yer alan çalışanlar dikkate alınmamaktadır:
1. 4857 sayılı İş Kanunu'nun 4'üncü maddesi gereğince istisna tutulan iş ve işyerlerinde çalıştırılan işçiler,
2. 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununun 16'ncı maddesinin dördüncü fıkrası gereğince ev tipi sosyal hizmet birimlerinde çalıştırılan işçiler,
3. Yer altı ve su altı işlerinde çalıştırılan işçiler,
4. 10/06/2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanuna göre kurulan özel güvenlik şirketleri ile kurumların kendi ihtiyacı için kurduğu güvenlik birimlerinde güvenlik elemanı olarak çalıştırılan işçiler,
5. 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre çalıştırılan işçiler hariç olmak üzere, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında çalıştırılan gazeteciler,
6. İşyerlerinde hâlihazırda çalıştırılan engelli, eski hükümlü veya terörle mücadelede malul sayılmayacak şekilde yaralanan işçiler.
Engelli işçi açığı bulunan işverenler, engelli açığı doğduktan 30 gün sonra açığını kapatmak zorundadır. Yükümlülüğün ortaya çıkmasından itibaren ise 5 iş günü içerisinde İŞKUR'a başvuru yapılmalıdır.
İşveren, engelli işçiyi kendi imkânlarıyla bulup istihdam edebileceği gibi, İŞKUR tarafından da bu süreci yönetebilir.
Engelli personel talep formu ve cevap yazısının iletilmesinin ardından ise süreç şu şekildedir:
İŞKUR, özel sektör işvereninin engelli talep tarihinden itibaren en geç on gün içinde, başvuranlardan nitelikleri uygun engellileri, durumlarını ve niteliklerini belirten belgelerle birlikte işverenle görüştürür.
İşveren bu görüşmeden itibaren engelli açığını, en geç 15 gün içinde, İŞKUR tarafından görüştürülenler ya da İŞKUR portalında kayıtlı diğer engelli iş arayanlar arasından bizzat seçerek veya kendi imkânlarıyla temin edeceği engelliler arasından karşılanmalıdır. İşveren, işe alınanları ve alınmayanları, alınmama nedenlerini de belirterek İŞKUR'a bildirir. Engelli işçi talepleri verilirken; ücret, çalışma koşulları, servis, yemek, işin mahiyeti gibi bilgiler bulunmalıdır.
Görüşmeye katılacak engelli bulunamaması, hiçbir engellinin görüşmeye gelmemesi veya görüşmeye katılan engellilerin işi reddetmesi nedeniyle, engelli açığının kapatılamaması durumunda işlem basamakları tekrar uygulanır. Süreç tamamlanmadan herhangi bir idari para cezası uygulanmamaktadır.
Sürecin sonunda engelli açığını tamamlamamış olan işverene açığın doğduğu ilk günden itibaren idari para cezası uygulanacaktır. Ancak açığın 30 gün içinde tamamlanması halinde idari para cezası uygulanmayacaktır.
Diğer bir anlatımla, engelli çalıştırma yükümlülüğü bulunan işverenler engelli işçi açıklarının tamamlanması adına kendileri personel temin edebilecekleri gibi İŞKUR'dan da talepte bulunabilecektir. Bu açığın kapatılmaması halinde geriye dönük olarak her ay ve her engelli için idari para cezası gündeme gelecektir.
Engelli işçi açığı olmasına rağmen engelli işçi çalıştırmayan işverenin, 2023 yılı içinde çalıştırılmayan her engelli işçi ve çalıştırılmayan her ay için 13.190 TL idari para cezası ile karşılaşma riski bulunmaktadır.
