Genci, yaşlısı hepimizin umududur emeklilik. Bazen yolda yürürken hiç tanımadığım insanlar Gazeteden, TV programlarından, sosyal medyadan tanıdıklarını belirtip dertlerini, sorularını paylaşırlar. Markette, fırında, dost sohbetlerinde laf bir yerde gelip emekliliğe dayanır. İnanın her zaman laf gelip bir yerde çalıştıkça emekli maaşının düşmesine bağlanır.
Gerçekten de bugün en kısa zamanda çözülmesi gereken ve sosyal güvenlik sistemindeki önemli sorunlardan birisi olan çalıştıkça emekli maaşının düşmesi konusu hem vicdanları rahatsız etmekte, hem emekçi kesimi fakirleştirmekte ve hem de esasen bu sorun kayıtdışı çalışmanın da önemli sebeplerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yazıyı okurken bazı okurlarımızın “çalıştıkça emekli aylığının neden düştüğünü anlamakta zorlandıklarını?” duyar gibiyim.
Aslında ülke olarak bizim daha çok yatırım yapmamız, daha çok üretmemiz ve daha çok çalışmamız gerekirken maalesef bizdeki sosyal güvenlik sistemi toplumu kayıtdışı çalışmaya teşvik ediyor. Özellikle çalışanların çalıştıkça emekli maaşları düşüyor. Bu da haliyle çalışanları kayıtdışına itiyor.
Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla geçtiğimiz ay torba kanunda yapılan düzenleme ile en düşük emekli aylığının 1.000.-TL olması yönünde artış yapıldı. Eğer emekli aylığı hesaplama sistemi değişmez ve sistemde kaldıkça maaşının artması yönünde iyileştirme yapılmaz ise önümüzdeki yıllarda bu sorun daha çok gündeme gelecek.
Asgari ücretlinin maaşı düşüyor
Normal şartlarda insanların prim gün sayısı arttıkça, insanların sisteme prim ödedikleri süre daha fazla oldukça daha fazla emekli maaşı almaları gerekiyor.
Ama Türkiye’de tam tersine emekliliğe hak kazananlar için veya emekliye hak kazanamayanlar için sistemde kalmaya devam ettikleri her ay için emekli maaşlarında 2-3 lira civarında bir düşüş oluyor.
Bunu şu şekilde özetleyebiliriz; bir kişinin çalışma hayatında son noktayı koyup ben artık emekli olmak istiyorum demesiyle birlikte SGK’ya gerekli koşulları sağladığını söyleyip emekli olmak için başvurmasıyla birlikte kendisine bir emekli aylığı bağlanıyor.
Tavandan ödeyenin maaşı artıyor
Emekli maaşı asgari ücret veya bunun 2 katından az olan çalışanlar için düşer, üç asgari ücretten fazla SGK matrahı olanlar içinse yükselir. Özellikle tavandan prim ödeyenler için her ay çalıştıkça emekli maaşı 20 TL civarında yükselir.
Görüldüğü gibi düşük maaşlılar açısından olumsuz bir tablo var. Burada bir düzenleme yapılarak olumsuzluğun giderilmesi gerekiyor.
Sorun aylık bağlama oranından kaynaklanıyor
SGK uygulamasında, 1.10.2008 sonrasında çalışma süresi arttıkça aylık bağlama oranı düşmektedir. Bu sistem sigortalıları erken emekliliğe teşvik ediyor. Yani, sisteme daha uzun süre prim ödeyenler düşük aylık bağlama oranıyla adeta emekli maaşı düşürülüyor.
Oysa 25 yılın üzerinde prim ödeyen sigortalılar hem daha fazla prim ödüyor, hem de emekli olması halinde alabileceği emekli maaşından feragat ediyor.
Bu nedenle sosyal güvenlik sistemine daha uzun süre prim ödeyen sigortalıların aylık bağlama oranları gün sayısındaki artışa bağlı olarak kademeli şekilde artırılmalıdır.
Sorun, sistemde esaslı bir değişiklikle, daha uzun süre prim ödeyenlere daha yüksek aylık bağlama oranı getirilmesiyle ve sistemdeki hataların düzeltilmesiyle çözülebilir.
