Doğu Akdeniz'deki jeopolitik dengeler

Hamas'ın 7 Ekim 2023'te başlattığı operasyonun birinci yılındayız. O gün, elimizde çok az bilgi varken yaşananları küresel hibrit savaşın yeni cephesi olarak değerlendirmiştik.

Başkan Trump dönemini biraz hatırlayalım. O dönemde, Çin'in yükselişini durdurmak için ticaret savaşlarını başlatan Trump, gümrük duvarlarını yükseltmişti.

Pekin yönetiminin Afrika'daki varlığı, Kuşak Yol Projesi ile estirdiği rüzgar, Rusya ve İran'la ilişkileri mercek altındaydı. Ancak özellikle Akdeniz limanlarındaki varlığı, Çin ekonomisi için hayati öneme sahipti.

Üstelik Çin, mevcut limanları büyütmek ve kapasite artırma teklifiyle geliyordu. Daha büyük limanlara sahip olmak isteyen ülkeler için Çin iyi bir fırsattı. Örneğin Abu Dabi (BAE), Gwadar (Pakistan), Cibuti, Mombasa (Kenya), Kuantan (Malezya), Cakarta (Endonezya), Valensiya (İspanya), Pire (Yunanistan), Zeebrugge (Belçika) ve Arjantin'deki Bahia Blanca limanları Çin'in COSCO ve China Merchants şirketleri tarafından işletiliyordu.

2018'de Başkan Trump, "Great America" söylemiyle içeriye odaklanmış ve üretimi ülkesine çekmeye çalışıyordu. Bu sırada İsrail'in Hayfa Limanı birden Çin'e geçti. İsrail'in bölgede "özerklik" arayışından etkilenerek Çin'le iş tutması, ABD için kabul edilemez bir durumdu. Çünkü ABD ordusunun en büyük mühimmat aktarma istasyonu Hayfa Limanı'ydı. Üstelik Beyrut Limanı'nda Hizbullah'ın hakimiyeti vardı.

2020'de Doğu Akdeniz ticaretinin önemli istasyonlarından biri olan Beyrut Limanı patlamış ve Lübnan'ın adeta dünyayla irtibatı kesilmişti. Çok geçmeden İsrail'de hükümet değişiklikleri oldu. 2018'de yatırım anlaşması imzalanan Şangay Port şirketi, 2021'de limanı işletmeye başlamıştı ancak bu durum uzun sürmedi. 2023 Ocak ayına gelindiğinde Çinli şirket aniden çıkartıldı ve Hindistan'ın Adani Grubu limanın işletmesini devraldı.

Hindistan'ın Çin'e karşı bölgeye dahil edilmesinde başka adımlar da atıldı elbette. İbrahim Anlaşmaları, Hint-İbrahim İttifakı ile genişletildi. 2I2U İttifakı (Hindistan, İsrail, BAE, ABD), enerjiden çevreye, ticaretten inovasyona kadar birçok başlıkta küresel bir mesaj niteliğindeydi. Daha sonra bu oluşuma Suudi Arabistan ve Mısır da dahil edildi.

Doğu Akdeniz'de yaşananlar, Çin-Rusya-İran ilişkisinin güç kazanmasından rahatsız olan ABD'nin bölgeye yeniden müdahalesidir. Ancak bu müdahalenin bölgede davetçileri de epeyce fazladır.

2023 G20 Zirvesi'nde dünyaya lanse edilen IMEC koridoru, Hindistan-Arap Yarımadası-İsrail-Yunanistan rotasını planlıyordu. 7 Ekim 2023 tarihi, bu koridorun önündeki engelleri mi kaldırıyor yoksa koridoru imkansız mı kılıyor henüz cevap veremiyoruz.

Gelinen noktada İran, bulunduğu cephenin gereklerini yerine getiriyor. İran'a yapılacak saldırılar, Hürmüz Boğazı'ndaki ticareti etkileyebilir. Körfez aktörleri, Dimyat'a pirince giderken evdeki bulgurdan olabilir.