Dikkat Eksikliği-Hiperaktivite Bozukluğu tedavisinde yardımcı olabilen bitkiler 

E-posta ya da telefonla bana ulaşan bazı okurlarım Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu sorununda yararlı olabilecek bitkisel ürünler konusunda bilgi talep ediyorlar. Bu bakımdan bu hafta bu konuda bilgileri incelemek istedim. 

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocuklukta başlayarak, tüm bir yaşam boyunca etkisi görülebilen bir kronik bozukluk. Aslında dikkat eksikliği, hiperaktivite gibi davranışlara erken çocuklukta rastlansa da, ancak çocuk okula gitmeye başlayınca fark edilebilir. Arkadaşları ile ilişki sorunları, okuma becerisinde gecikme, sınıfta aşırı hareketlilik gibi davranış farklılıkları ile dikkati çeker. Daha ileri yaşlarda davranışlarda değişim gözlemlenmekte, iş hayatında başarısızlık, istikrarsız yaşam, öfke ve stres kontrolünde başarısızlık, aile ilişkilerinde sorunlar ve benzeri şekillerde farklılaşmaktadır. İster çocukluk isterse erişkinlik döneminde olsun Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu sadece hastaları değil çevrelerini, ailelerini, ebeveynlerini de etkilemektedir. 

Tedavi seçenekleri arasında nöotropik etkili bitkisel ürünlerin şikayetlerin kontrolünde yarar sağlayabildiği bildirilmektedir. Bunlar arasında bir Geleneksel Hint tıbbı bitkisi olan Gotu Kola (bilimsel adı Centella Asiatica) çiçek, kök, yaprak ve gövdesinden hazırlanan özütlerin günlük 750 miligram dozda sağlıklı yetişkinlerde hafızayı ve algılamayı geliştirdiği; 400 miligram günlük dozda ise öğrenme güçlüğü olan çocuklarda algılamayı artırdığı gözlemlenmiş. Bir başka bilinen bitki ise Ginkgo biloba yapraklarından hazırlanan standardize edilmiş özüt (yüzde 6 terpenik laktonlar). Yapılan çalışmada DEHB sorunu olan çocuklarda etkinliği standard ilaç (metilfenidat) ile karşılaştırılmış. Ginkgo özütünün etkisinin ilaçtan daha düşük olmasına mukabil, yan etki bakımından Ginkgo’nun standart ilaca göre çok daha güvenli olduğu bildiriliyor. 

Bunların dışında ülkemizde pek tanınmayan Hint bitkisi Bakopa (Bacopa monnieri)’nın hafıza sorunu olan çocuk, genç ve yetişkinlerde etkili olduğunu gösteren klinik araştırmalar bulunuyor. Etkili bileşenleri triterpen yapısında bakozitlerin sinirleri koruyucu etkisi (nöroprotektif) bulunduğu bildiriliyor. Bazı araştırmalarda Bakopa, Gotu Kola ya da Ginkgo kombinasyonlarının uygulandığı görülüyor.   

Yatıştırıcı, uyku verici bitkisel ürünlerin DEHB sorunu üzerinde bir etkisi bulunup bulunmayacağı henüz klinik olarak incelenmemiş. Ancak pasiflora (Passiflora incarnata) çiçekli yaprakları ile hazırlanan alkol özütünün DEHB sorunu üzerinde sentetik ilaç metilfenidat kadar etkili olabildiği ve yan etki bakımından çok daha güvenilir olduğu yürütülen bir çift körlü çalışma ile gösterilmiş. Biberiye ve adaçayı uçucu yağının da algılamayı artırdığından daha önceki yazılarımda bahsetmiştim. 

Görüldüğü bu konuda seçenekler oldukça sınırlı, ancak özellikle çocuklara hemen kuvvetli farmakoterapi uygulamalarına başlanmadan önce bu düşük riskli güvenilir tedavi seçeneklerin denenmesinin doğru olacağını düşünüyorum.