Alzheimer hastalığında beyin hücreleri arasında birikerek hücreler arası iletişimi bozan beta amiloid plakları yıllardır biliniyor. Bu plaklar hastalık henüz baş göstermeden 15-20 yıl öncesinde beyinde birikmeye başlıyor. Alzheimer hastalığının tedavisi ile ilgili handikaplardan birisi de, yapılan tedavi çalışmalarının hastalık ortaya çıkmadan yapılamıyor olması. Eğer hastalığın henüz ortaya çıkmadığı 15-20 yıl içerisinde bir tedavi başlanabilirse, belki de hastalık oluşmadan engellenebilecek. Bunu yapabilmek için de kimlerin Alzheimer olacağını önceden bilmek gerekiyor. Bahsedeceğim çalışma da bununla ilgili.  Alzheimer’s & Dementia dergisinde yayımlanan bu yeni çalışmada bahsi geçen molekül PFAMS (primary fatty acid amides) hastalık henüz ortaya çıkmadan kanda tespit edilebiliyor. PFAMS aslında uyku ve hareket sistemi ile ilişkili bir yağ molekülü. Çalışmada 883 farklı molekülün Alzheimer hastalığı ile ilişkisine bakılmış. Bu kıyaslama yapılırken de aynı hastaların beyin-omurilik sıvı örneklerindeki beta amiloid seviyelerinden faydalanılmış. Hastaların zihinsel gerilemelerini gösteren testler, MR görüntülemeleri, klinik durumları da değerlendirmeler sırasında hesaba katılmış. Çalışmanın sonunda Alzheimer hastalığı ile ilişkilendirilebilecek dokuz molekül tespit edilmiş; Dört tanesi PFAMS, ikisi lipokin, diğer üçü ise aminoasit. PFAMS bir yağ molekülü türü. Bu çalışma beyinde üretilip kanda tespit edilebilen bir yağ molekülünü tespit eden ilk çalışmadır. Daha önceki çalışmalarda PFAMS gibi bazı yağ moleküllerinin beyin hücrelerini koruyucu olduğu ile ilgili sonuçlar elde edilmiş. Düzenli uyku ile de bu moleküllerin seviyesinin yükseldiği fark edilmiş. Bu sonuçlar bir arada yorumlandığında; düzenli uyku ile beyindeki üretimi artan PFAMS, beyinde biriken toksik amiloid plaklarını temizlemekle görevli olabilir. O nedenle hastalığın erken evresinde PFAMS düzeyi artarak hastalıkla savaş veriyor olabilir. Şu an için çok yeni tespit edilen bir erken tanı aracı olan “kanda PFAMS düzeyi bakmak”, belden iğne ile girilerek beyin-omurilik sıvısı alınıp yapılan tetkiklerden hem daha kolay hem de daha uygun bir yöntem olarak duruyor.

HAFTANIN NÖROBİLGİSİ