Sigortalının hastalık, doğum veya iş kazası gibi nedenlerle çalışamadığı sürelerde gelir kaybını önlemek için geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir.
Geçici İş göremezlik ödeneğinden yararlanabilmek için;
-SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulundan istirahat raporu alınmış olması,
- İş göremezliğin başladığı tarihten önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi ödenmiş olması,
-Son 10 günde en az 1 gün sigortalılığın bulunması gerekmektedir.
Özel muayenehanesi olan hekimlerin düzenlediği raporlar işleme alınmamaktadır.
Ödeneklerin hesabına esas tutulacak günlük kazanç; doğum ve iş kazasında olayın olduğu tarihten, meslek hastalığı veya hastalık halinde ise iş göremezliğin başladığı tarihten önceki 12 ay içinde son 3 ay içindeki prime esas kazançlar toplamının prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunacaktır.
Yatarak tedavilerde günlük kazancın yarısı, ayakta tedavilerde ise 2/3'ü üzerinden hesaplanarak iş göremezlik miktarı belirlenir.
İş kazası ve meslek hastalığı ve analık halinde geçici iş göremezliğin ilk gününden itibaren, hastalık halinde ise raporun üçüncü gününden itibaren iş göremezlik ödenir.
İşveren ve çalışan arasında kurulan iş sözleşmesi sonucu, işverenin temel borcu "ücret" ödemesidir. Ücret sistemi uygulamada iki ana tip sisteme sahiptir.
Bunlardan biri İş Kanunun da üzerine kurulu olduğu "günlük ücret", diğeri ise istisna bir sistem olan "maktu" ücrettir.
Maktu, önceden belirlenmiş, bedeli belli olan sözleşmeyi ifade eder. Başka bir ifade ile ayın kaç olduğuna bakılmadan her ay 30 gün üzerinden ücret tahakkuk edilmesi, maktu ücret sistemini ifade etmektedir.
Maktu ücret sisteminin bir yansıması da istirahatli sürelerdir. Maktu ücret biçiminde, işverenler genel işleyiş olarak çalışanlarına tam ücret yatırır, tam sigorta primi ve günü bildirir. Çalışan Sosyal Güvenlik Kurumundan aldığı iş göremezlik ödeneğini ise işverene iade eder.
Uygulamada ve iş teftişlerinde özellikle aylık maktu ücretle çalışan personelin 3 günden az süreyle raporlu olması ve işe gelememesi halinde bu sürenin ücretine işverence çalışana ödenmesi, çalışan lehine olması açısından, genel bir teamül olarak kabul edilmektedir.
Maktu ücret, işçinin izinli veya istirahatli olduğu ve hatta diğer herhangi bir nedenle işine devam edemediği durumlarda bile ücretinden hiçbir kesinti yapılmaması, çalışana aylığının noksansız olarak ödenmesidir.
Maktu ücretle ilgili ayın uzunluğu (süresi) önemli olmayıp 30 gün üzerinden çalışana ödeme yapılmaktadır.
Hastalık hallerinde (iş kazası hariç) Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ilk 2 gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilmediğinden 2 günlük raporların bildirilme zorunluluğu yoktur. Ancak, iş kazası durumlarında 1 gün bile olsa durumun Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmesi gerekmektedir.
Emekli çalışanlar, sosyal destek primi ödediklerinden 2 günü aşan hastalık hallerindeki sürelere ait ücretlerini (geçici iş göremezlik) Sosyal Güvenlik Kurumundan alamayacaklardır.
