Başlık için tercih ettiğim soru çoğumuza anlamsız, saçma gelebilir ama ben meselenin o kadar da basit olmadığını düşünüyorum.
2014 Bütçe Gerekçesi yayınlandı ve bu Gerekçe’den 2014 yılı merkezi yönetim bütçe kanun tasarısında 2014 bütçesine aşağıdaki hedefler gösterildiği anlaşılıyor; bu durum yeni de değil, aşağı yukarı her seneki bütçede bu hedefler mevcut ama bu hedefleri artık tartışmak, bütçenin kendisine ağır gelebilecek makro hedefleri bir kenara bırakıp sadece mali alanla, kamu hizmetinin miktar ve niteliğiyle, verginin yaygınlaşmasıyla sınırlı kalmasını görmek durumundayız kanısındayım.
Bakalım Gerekçe’nin (2014) III. Bölümünde öncelikli olarak hangi hedefler var:
1-Büyümeyi ve istihdamı artırmak
2-Ekonominin verimlilik düzeyini yükseltmek
3-Cari açığı tedrici olarak düşürmek
4-Yurt içi tasarrufları artırmak
5-Dünya ekonomisinde yaşanmakta olan belirsizlik ortamının ülkemize etkilerini asgari düzeyde tutmak
6-Dışsal şoklara karşı ekonominin dayanıklılığını korumak
Bu makro amaçların maliye poliitkasının, bütçenin hedefleri olması gerektiği de hep öğrencilere okutulur ama acaba bu tercih ne kadar doğru bir tercih pek belli değildir, konu çok yerleşik olduğu için de pek tartışılmaz.
Büyümeyi ve istihdamı artırma konusu bütçenin birinci görevi olarak tanımlandığında belirli iktisadi konjonktürlerde bütçenin temel fonksiyonları büyük zarara uğrayabiliyor, ortaya çıkan bütçe açıkları, dengesizlikleri orta vadede ilk hedefi yani büyüme ve istihdamı çok daha fazla geriletebiliyorlar.
1960’ların sonlarından 2004’e kadar Türkiye ekonomisi biraz da bu hikayenin ekonomisidir, bütçeye verilen makro hedefler nedeniyle karşı karşıya kalınan büyük açıkların yarattığı tahribatın ekonomisidir.
Oysa, bütçe hedefleri nitelikli kamu hizmeti ve doğru, demokratik finansmanı ile sınırlı kalsa, yani hedefler SADECE şöyle olsa:
1-Kamu maliyesinde güçlü duruşu devam ettirmek
2-Faiz dışı harcamaları kontrol altında tutmak,
3-Gelir, gider, bütçe dengesi ve borç hedefleri ile ilgili orta vadeli mali hedeflere ulaşılmasına katkı sağlamak
4-Bütçe harcamalarını sağlam gelir kaynaklarıyla karşılamak ve kaynak-harcama dengesini göz önünde bulundurmak
5-Kamu harcamalarının tahsisinde eğitimi önceliklendirmeye devam etmek
6-Hesap verebilirliği ve mali saydamlığı güçlendirmek
7-Kamu mali yönetimde saydamlığın önemli bir unsuru olan kamu mali istatistiklerini uluslararası standartlarla uyumlu olarak yayımlamak,
8-Uluslararası standartlar çerçevesinde, kamu idarelerinin kamu iç kontrol ile iç denetim standartlarına uyum düzeyini artırmak,
9-Kamu mali yönetiminin insan kaynakları altyapısını nitelik ve nicelik olarak güçlendirme,
10-Vergiye gönüllü uyumun artırılması ve vergi tabanının genişletilmesine yönelik çalışmalara devam etmek.
Şayet bütçenin hedefleri bu son on hedefle sınırlı kalıp, bu hedeflere gerçekten ulaşılır ise, muhtemelen büyüme, istihdam artışı, cari açığın artışının frenlenmesi gibi hedeflerde daha başarılı olacağız.
Bütçe daha nitelikli kamu hizmeti üretimine ve bu hizmetin üretiminin doğru finansmanına yarar.
Başka amaçlar bütçeyi bütçe olmaktan çıkarabilir, bunu iyi görmek lazım.
