Bolivya, lityum, darbe

Üç benzemez gibi duruyor ama işte bu üç kelime manşetleri süslüyor. Latin Amerika ülkesi Bolivya, 192. kez ama bu defa 'gündüz gözüyle' yapılan darbeye de şahit oluyor. Tabii insan soramadan edemiyor, bayram değil seyran değil güpegündüz darbe yapmak da neyin nesi? Hem de hükümet binasına zırhlı araçla.

Tabii işin aslı öyle değil. Bir süredir ilginç gelişmelere sahne oluyor dünya ve bunun merkezinde üç kilit kelime var: Bunlardan biri 'Gazze', diğeri 'BRICS' ve sonuncusu da 'Lityum'. 'İlginç zamanlarda yaşayasınız' duasının vücut bulmuş hali gibi dünya, gün geçmiyor ki şaşkınlığımız artmasın, kaygımız katmerlenmesin. Herkesin 'İsrail'in Lübnan'a saldırısı' haberini beklediği ve konuştuğu anlarda ters köşe haber Latin Amerika'dan geldi. Bolivya'da General Juan Jose Zuniga, iktidar partisi MAS içindeki farklı fraksiyonlardaki partiye hakim eski Başkan ve 'kızılderili' Evo Morales ile bürokrasiye hakim şimdiki Başkan Luis Arce arasında bir süredir devam eden siyasi çekişmeden yararlanarak başarısız bir darbe girişiminde bulunuyor. Asıl hikaye ise bundan sonra anlaşılıyor.

Meğer sahip olduğu yeraltı ve yerüstü zenginliklere-ki neler olduğunu birazdan detaylıca anlatacağız-rağmen ekonomik kriz yüzünden son günlerde sokakların karışık olduğu Bolivya'da hali hazırda sol/sosyalist bir idare, Kasım 2023'te 'Gazze' nedeniyle İsrail ile ilişkiyi kesiyor, daha da ötesi ve başlığımızın diğer kelimesi olan 'BRICS' üyeliği için girişim başlatmış.

Bu iki meselenin altını kazıyınca neler çıktı neler. E tabi arşiv unutmaz; 25 Haziran 2020 tarihli bir sosyal medya yazışması tam da bu ülke ve yapılam darbe girişimi ile ilgili, sadece 'küçük' bir ayrıntıyla: Lityum. İşte bu yukarıdaki başlığımıza ilave etmemiz gereken ve yazılarımızda 21. Yüzyılın 'petrolü' dediğimiz o meşhur 'lityum'u alabilmek için ABD'nin Bolivya'da 'darbe' planladığının yazdığı sosyal medya paylaşımına Elon Musk'tan 'vurucu' yanıt geliyor: 'Kime istersek darbe yaparız. Bunu kabullenin.'

Dahası daha da ilginç. Daha bir yıl bile dolmayan bir gelişme olayı daha da 'vay be' kıvamına getiriyor. Amerika'da 'Kamu Diplomasisi'nden sorumlu Başkan Danışmanlığı görevine getirilen Elliott Abrams. Kimdir diye baktığımızda 70-80'lerde Orta ve Latin Amerika'daki 'olaylar'la ilişkilendirilmiş bir isim olarak 'Nikaragua Kasabı' lakabıyla karşımıza çıkıyor. Ve hikaye burada berraklaşıyor. '21. Yüzyılın Petrolü' olan 'değerli madenler'i olan ve Rusya-Çin ekseniyle 'yakınlaşmaya' başlayan ülkelerde hareketlenmeler başlamış. Venezuela'nın Guana'ya yerleşmesi, Tek Kuşak Tek Yol'un Deniz Anlaşması'nı imzalayan Ekvador'da kartellerin isyanı ve dün Bolivya'da 'başarısız' darbe girişimi.

Olaylar silsilesinin Bolivya kısmında biraz daha arşivleri karıştırınca gözümüze çarpan ve bu anlattıklarımızla bağdaşan başka gelişmeler de var. Bunlardan ilki 13 Aralık 2023 tarihli habere göre Bolivya'nın Rusya ile 450 Milyon Dolarlık lityum anlaşması haberi. Altındaki resim ise ROSATOM'un Bolivya'nın El Alto şehrinde denizin 4 km altında inşaası devam eden Nükleer Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Merkezi'nin ilk reaktöründe çalışanların fotoğrafı.

Anlaşılan iki ülke arasındaki ilişki gelişip derinleşiyormuş ki bir haber daha çıkıyor karşımıza. Bu sefer çok daha yakın tarihten yaklaşık 15 gün öncesine ait: Bolivya Devlet Başkanı Luis Arce ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmesinde 'BRICS' üyeliğinin gündeme gelmiş.

Tabii durum böyle olunca Bolivya'daki 'rezervlere' biraz daha yakından bakmak icap ediyor. Bir de ne görelim; Bolivya, lityum açısından dünyanın 'en zengin' ülkesi. Yani gerçekten de 'bayram değil, seyran değilmiş'; bütün bu süreç yazılarımızda hep sözünü ettiğimiz yere varıyormuş: Dünyada bir 'büyük güç mücadelesi' var ve taraflar bu hususta diğerini alt etmek için 'istikrarsızlık' yaratma, diğer taraftan da da kendi 'mukavemeti'ni artırmak için 'stratejik' işbirlikleri geliştirmekte birbiriyle yarışıyor. İşte bu konuda karşımıza o üç kilit kelime çıkıyor: 'Gazze', 'BRICS', 'Lityum'.