0SETA Ortadoğu Uzmanı Can Acun: Batı müdahale için fırsat kolluyordu

ABD, Fransa ve İngiltere Suriye rejimini duyurdukları gibi vurdu, askeri noktalar ve kimyasal depolarının hedef alındığı açıklandı. Saldırının zamanlamasına ve kapsamına dair değerlendirmeniz nedir? 

ABD liderliğinde İngiltere ve Fransa’dan oluşan koalisyon, 2017’de Şeyrat askeri hava üssüne düzenlenen saldırıya nazaran daha kapsamlı, ancak yine de Rejime çok ciddi zarar vermeyecek ölçekte sınırlı bir harekat düzenledi. Suriye’nin başkent Şam ile Hama, Humus, Dera ve Süveyda illerindeki kimyasal silah geliştirme ve depolama tesisleri ile birlikte, Şam’daki Cumhuriyet Muhafızlarına bağlı bir karargah, Halhal, Mezze ve Dumeyr gibi hava üsleri de hedef alındı. Yine İran devrim muhafızlarının da konuşlu olduğu Hizbullah’a ait bazı noktaların vurulduğu görüldü. Saldırılarda beklendiği gibi Ürdün ve Güney Kıbrıs’taki hava üslerinden kalkan uçaklar ile doğu Akdeniz’den ateşlenen seyir füzeleri kullanıldı. Pentagon’dan yapılan açıklamada Rejim’e kimyasal silah kullanımı nedeniyle cezalandırıcı, bir defaya mahsus sınırlı bir harekat düzenlendiği açıklandı. Ancak sahadaki bilgiler kimyasal silahlara ilişkin tesislerin yanı sıra farklı askeri hedeflere de yönelindiğini gösteriyor. Saldırılara rejim hava savunma sistemleriyle yanıt vermeye çalışırken, Rusya ise sadece izlemekle yetindi. 

- Rusya neden pasif kaldı?

Bu durum bize Rusya’nın sınırlı harekata bir şekilde cebren de olsa ikna edildiğini gösteriyor. 

OYUN DEĞİŞMEDİ

- Saldırı öncesi Soğuk Savaş Dönemine benzer bir hizalanış söz konusuydu oysa?

Nihayetinde askeri açıdan Rejime zarar verici ancak sahadaki oyunu tamamen değiştirmeyecek sınırlı bir harekat düzenlenmiş oldu. Rusya’ya rağmen Rejimin vurulabileceği ortaya konurken, Suriye’nin geleceğinde kendi halkını kimyasal silah kullanarak hedef almaktan ötürü cezalandırılmış bir rejimin yer alamayacağı gerçeği bir kez daha tahkim oldu. 

Küresel ve bölgesel güçlerin birbirlerini doğrudan hedef almaktan kaçındıkları, daha ziyade vekil unsurlarla çatışmaya devam edecekleri görüldü. Rusya ve İran’ın özellikle Deyr ez Zor gibi bölgelerde ABD’ye yanıt verme gayreti içine girmesi mümkün. Yine ABD/PKK’nın kontrol ettiği diğer bölgelere yönelik istikrarsızlaştırıcı hamlelerde bulunabilirler.  

PENTAGON KAZANDI

- ABD içi iktidar savaşı açısından anlamı ne?

Yine harekatın sınırları, ABD içinde yaşanan tartışmaları Savunma Bakanı Mattis ve Pentagon’un kazandığını gösteriyor. Trump şahinlerden oluşan yeni kabinesiyle daha kapsamlı bir harekat düzenleme arayışındayken istediklerini tam olarak hayata geçirememiş görünüyor.

7 YILDIR ZEHİRLİYORDU

- Esed Suriye’de ilk kez kimyasal silah kullanmıyor. 250’yi aştığı söyleniyor. Üstelik kimyasal silah kullanımını “kırmızıçizgi” ilan eden ABD bu 250 saldırıda sesini çıkarmazken ne oldu da şimdi Doğu Guta’daki korkunç katliamın peşine düştü? 

Esasında Esed rejimi neredeyse savaşın başından beri kimyasal silah kullanıyor. Zorda kaldığı hemen her cephede klor gazı başla olmak üzere birçok farklı kimyasal silah türevini kullanmaktan çekinmedi. Sahadan gelen verilere göre en az iki yüz saldırı söz konusu. Uluslararası tepkiler olsa da rejimin işlediği bu savaş suçu da diğer insanlık dışı eylemleri gibi ne yazık ki görmezden gelindi. Ağustos 2012’de Obama Suriye’de kimyasal silah kullanımı kırmızıçizgi ilan etmişti ve Esed rejimine karşı askeri harekat düzenleyeceğini ortaya koymuştu, iddialı bir retorik vardı. Ancak 23 Ağustos 2013’te Şam Doğu Guta’da rejimin yine muhalifleri hedef aldığı ve BM tarafından da teyit edildiği şekilde kimyasal silahla binden fazla çoğu kadın ve çocuk sivil hayatını kaybedince ABD, askeri harekat düzenlemekten ziyade Rusya ile birlikte BMGK’yı devreye soktu. 2118 sayılı kararla Esed rejiminin elindeki tüm kimyasal silahların ve üretim kapasitesinin imhası hedeflendi. Ancak rejim bu tarihten sonrada bu suçu işlemeye devam etti.

BEKLENEN FIRSAT 

4 Nisan 2017 ise bir dönüm noktası oldu. İdlib Han Şeyhun’da rejimin düzenlediği bir kimyasal saldırıya bu kez Trump Başkanlığındaki ABD yanıt verdi ve Şeyrat hava üssüne Doğu Akdeniz’den 59 güdümlü füze atıldı. Trump güç gösteri yaparken rejimden ziyade Obama’yı hedef alıyordu. Son kimyasal silah saldırısında ABD ile birlikte İngiltere ve Fransa gibi ülkeler de bir anda rejime yönelik askeri bir operasyon düzenlemek için hareketlendiler. 

- Neden? 

Benim sahadan gördüğüm aslında bir süredir ABD liderliğinde batılı ülkelerin Suriye’de oyunu değiştirecek bir hamle yapabilmek adına zemin yokladığı ve adeta harekete geçmek için fırsat kolladıklarıydı. Şimdi Doğu Guta’da yaşanan kimyasal saldırı bu fırsatı vermiş oldu. 

KAYBETTİĞİNİ İSTİYOR

- BMGK’da ne ABD’nin ne Rusya’nın tasarısı kabul edildi. Yenişemediler ama karşılıklı taaruz halinin anlamı ne? 

ABD, Obama döneminde bilinçli şekilde Rusya ve İran’a Ortadoğu’da açtığı alanı şimdi Trump döneminde kapatmaya çalışıyor. Bu bağlamda Rusya ve İran’ın en zayıf müttefiği olan Esed rejimi kolay bir lokma olarak görülmekte ve hedef alınmakta. Trump’ın aklında 7 Nisan 2017’den farklı olarak çok daha kapsamlı bir müdahale var, bu bağlamda bölgeye askeri yığınak gittikçe artırılıyor. Doğu Akdeniz’deki güdümlü füze atma kapasitesine sahip destroyerlerin yanı sıra Truman Uçak gemisi ile birlikte 7 savaş gemisi daha naklediliyor. Yine İngiltere ve Fransa’nın Güney Kıbrıs’taki İngiliz hava üssüne çeşitli muharip uçaklar naklediliyor. ABD’nin İncirlik dahil bölgede çok sayıda hava üssü söz konusu, yine PKK/PYD bölgelerinde irili ufaklı 13-15 kadar askeri üssü var. 

ABD ve müttefikleri hem Rejime yönelik kapsamlı bir harekat olanağı için güç tahkimatı yaparlarken bunun ötesinde ise Rusya’ya karşı caydırcıklarını da artırma çabasındalar. Nihayetinde Rusya Esed rejimini koruma gayretindeyken diğer yandan ABD ve müttefikleri karşısında güçlü ve tavizsiz durma çabasında. Ancak güç dengeleri ciddi anlamda Rusya’nın aleyhine şekillenmeye başlamış durumda.