Ülkemizin ekonomik ve sosyal durumu dikkate alındığında çocuk işçiliğin halen yaygın bir durum olduğu görülmektedir.
Küçük işçilerin de diğer çalışanlar gibi sigortalı yapılması ve iş kanununa uygun şekilde çalıştırılmaları gerekiyor. İşte bu erken yaştaki çalışmaların emekliliği nasıl etkileyeceğini merak eden okurlarımız için bugün bu konuyu ayrıntılı yazalım istedik.
Sigorta şart mı?
Çocuk işçiliğin azaltılmasına yönelik alınan önlemlere rağmen, özellikle yoksul bölgelerde çocuk işçiliğin halen devam ettiği görülmektedir.
On beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. On dört yaşını doldurmamış çocuklar ise bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilirler. Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuz beş saatten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışanların ise günde beş ve haftada otuz saatten fazla olamaz. Bu süre, on beş yaşını tamamlamış çocuklar için günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir.
Bu çalışmalarında çocuk işçilerin de sigortalı yapılması ve SGK bildirimlerinin yerine getirilmesi zorunludur.
18 yaşın etkisi
SGK uygulamasında, 18 yaşından önce uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen uzun vadeli sigorta kollarına ilişkin primler ayrıca prim ödeme gün sayılarının hesabında dikkate alınır.
5510 sayılı Kanun hükmüne göre, 506 sayılı Kanuna tabi olarak 1/4/1981 tarihinden önce uzun vadeli sigorta kollarına primi ödeyenler hakkında, sigortalılık süresinin 18 yaşın doldurulduğu tarihte başlayacağına ilişkin hüküm uygulanmaz. Yani, sigortalılık süresinin başlangıcı; 01/04/1981 tarihinden önce ise işe başlayanlar için işe başlama tarihi, 01/04/1981 tarihinden sonra işe başlayanlar için ise 18 yaşın doldurulduğu tarih olarak kabul edilir.
Ancak 18 yaşın öncesinde geçen çalışma süreleri iptal edilmeyip, SGK emeklilik hesabında prim ödeme gün sayısına ilave edilir. Bu durum, 1.10.2008 tarihinden önce sigortalı olan 4/(a) sigortalıları için yalnızca yaşlılık aylığı şartları için geçerli olup, malullük ve ölüm aylıklarında uygulanmaz.
8 Eylül 1999 tarihinde yapılan yasal değişiklikle emeklilikte sigortalılık süresi dışında yaş şartı da arandığı için 30 Nisan 2008 tarihinden önce 18 yaşın altında geçen hizmetlerin bulunmasının erkekler açısından bir önemi kalmamıştır. Sadece 1 Nisan 1981 ila 8 Eylül 1981 tarihleri arasında işe girmiş olan kadınlar için örtülü olarak emeklilik yaşı 38 olmaktadır. Dolayısıyla sadece, 01.04.1981 ile 08.09.1981 (dahil) tarihleri arasında 18 yaşından önce sigortalı olmuş kadınlar 38 yaşından önce emekli olamazlar.
Bu açıdan değerlendirildiğinde emeklilik açısından, erkekler için 18 yaşın altında geçirilen sigortalılık süreleri emeklilik hesabında önemini yitirmiştir, (8 Eylül 1976’dan sonra işe girenler erkekler ve 8 Eylül 1981 tarihinden sonra işe giren kadınlar açısından).
Malullük ve ölüm (yaşlılık dahil) aylıklarında 18 yaş uygulaması 5510 sayılı Kanuna göre ilk defa sigortalı olanlar için uygulanmaya başlamıştır. 5510 sayılı Kanuna göre ilk defa sigortalı olanlar için sigortalılık başlangıç tarihi 18 yaşın doldurulduğu tarih olarak kabul edilmektedir.
Bu konuda iki farklı örnek vermek yerinde olacaktır. Örneğin ilk defa 1.4.1991 tarihinde sigortalı olan 1.1.1976 doğumlu erkeğin sigortalılığı her ne kadar 18 yaşın altında başlamış olsa da sigorta başlangıcı 24.11.1989-23.5.1991 aralığında olduğundan 5525 gün primle 52 yaşında emekli olabilecek, 52 yaşın doldurulduğu tarihte de zaten 25 yıl sigortalılık süresi ziyadesiyle tamamlanmış olacaktır.
Yine, ilk defa 1.1.2010 tarihinde sigortalı olan 1.5.1995 doğumlu kişinin 1910 gün priminin bulunduğunu ve trafik kazasına bağlı malul olduğunu varsayalım. Bu kişiye aylık bağlanabilmesi için 10 yıl sigortalılık süresi aranır. Kişi her ne kadar 1.1.2010 tarihinde sigortalı olsa da 10 yıl sigorta şartı 1.1.2020 tarihinde değil 18 yaşın doldurulduğu 1.5.2013 tarihinden 10 sene sonra yani 1.5.2023 tarihinde doldurulur. Yani sigortalı malul sayılsa da 18+10=28 yaşında malullük aylığına hak kazanır.
