Besin zehirlenmesi berbat bir histir, ben de birçokları gibi nasibimi alanlardanım. Çocukken çok çektim gıda zehirlenmesinden. Ne zaman ki kan şekeri sorunumun olduğu tesbit edildi ve bu vesileyle bazı gıdaları hayatımdan çıkardım rahat ettim. Bunu neden mi anlattım? Besin zehirlenmesi karmaşık bir konu. Daha doğrusu her mide bulantısı ve yemek sonrası rahatsızlığın nedeni aynı olmayabiliyor. Kalabalık masalarda yemek yiyip sıklıkla rahatsızlananlar haklı olarak şu soruyu sorarlar: İyi ama niye ben? Küçükken annem başımı okşayıp “Yavrucum bir şey sana denk gelmiştir” derdi. İyi ama etin, balığın bozuğu hep mi beni buldu? Sonunda anladık ki, gıdalara reaksiyon ve mide felci geçirdiğim tespit edilmişti.
Son yıllarda bir de gıda intöleransı diye bir kavram çıktı. Spesifik bir gıdayı veya gıda grubunun metabolizmaya yaptığı olumsuz etkileri pahalı testlerin sonunda öğrenmeye başladık.’Gıda intöleransı’ için, gıdaların genetiğiyle oynamanın bedeli demek yanlış olmaz sanırım.
Gıda zehirlenmesinin birden çok nedeni olabilir. Ya da bazı durumlarda başımıza geleni gıda zehirlenmesiyle karıştırılıyor olabiliriz. Bir yemek sonrası sadece siz hastalanıyorsanız ve bu durum aralıklı olarak tekrar ediyorsa “Sana denk gelmiştir” gibi şanssızlık atfeden durumu kabul etmeyin ve nedenini araştırın. Bir kere bunu bir not düşelim.
Gıda zehirlenmesi nedir?
Yiyeceklerden insan vücuduna geçen bakteri veya parazitlerin yarattığı etkidir. Bazen de yiyeceğe karışan kimyasallar sebep olabilir.
Peki ne yapmak gerekir?
Biraz dikkat ve sağlam bir hijyenle bu tatsız durumlar önlenebilir.
Besinler neden bozulur, bakteri üretir?
Hijyenik olmayan ortamlarda hazırlanan yemekler en önemli sebeptir. Ayrıca, taze bile olsa açıkta bırakılan yiyeceklerin hava sıcaklığı vb. dış etkilere maruz bırakılması bakteri gibi üretimi gerçekleştirir.
Bakteri üretmeye başlamış yiyecek nasıl anlaşılır?
Kokusu, rengi ve tadı farklıdır. İçinde kimyasal varsa bazen şekil ve renkte değişiklik olmayabilir.
Zehirlendiğinizi nasıl anlarsınız?
Sadece baş ağrısı da hissedebilirsiniz, ağır derecede mide ağrısı, kusma ve ishalde. Bu belirtiler bakterinin, virüsün veya kimyasal maddenin tam olarak ne olduğuyla ilgilidir.
Neden kusarız?
Bakteri girişi olduğunu anlayan mide, kendini korumaya alır. Öncelikle mide asitlerini salgılar ve bağırsağa geçmeden yenileni dışarı atmaya çalışır. Ancak kusma devam ederse doktora gidilmelidir.
Zehirlenmemek için ne yapmalıyız?
‘Bana bir şey olmaz’ demeyin. Gittiğiniz restoran ve lokantaların mutfaklarına bakın, sizi mutfağa götürmekten çekinen işletmelere güvenmeyin. Arkadaş gruplarda oyun bozan olmaktan korkmayın. Eğer size tadı tuhaf/kötü gelen yiyecekler varsa bunu masada açıkça söyleyin ve yemeyin. Buzdolabına koyulan yiyeceklerin de son kullanma tarihi olduğunu unutmayın: Buzdolabına kaldırılmış (pişirilmiş) sebze yemekleri iki gün içinde, bakliyat ve et yemeklerini üç, dört günde, balığı aynı gün ya da en fazla 24 saat içinde tüketin. Kenarları kurumaya veya renk değiştirmeye başlamış gıdaları asla tüketmeyin. Sokaktaki hayvanlara dahi vereceğiniz fazla yemekleri lütfen bozulmadan verin.
Zehirlenirsek ne yapmalıyız?
Bol sıvı özellikle su tüketimini arttırın. Küçük yudumlarla soğuk sıvı gıda alın. Toksinlerin daha hızlı atılması için taze hindistan cevizi, taze limon suyu uzmanların tüketilmesini şiddetle önerdiği gıdalar. Ayrıca kaynatılmış taze biberiye, kekik çayı için. İştahsızsanız acıkana kadar yemek yemeyin, mide dinlenmeli.
En riskli gıdalar nelerdir?
Gıdalar tazeyse risk yoktur. Gıdalar içinde daha hızlı bakteri üretenler vardır. Bunlar pastörize edilmemiş süt ve süt ürünleri, tavuk etidir. Yumurtanın ve balığın bozuğu sindirim için oldukça sarsıcıdır. Yıkanmamış gıdalar, kuyu suyu, rengi değişen şehir suyu, tarihi geçen paketli gıdalar, vakumu bozulmuş hazır gıdalar, açıkta satılan yiyecekler risk taşır.
Dışarıda yemek yerken neye dikkat edilmeli?
Mutfağı görün, servis elemanlarının ellerinin temizliğine dikkat edin. Çatal bıçak gibi servisinize dikkat edin. İçme suyunun kapalı ve markalı olduğuna emin olun. Salata, sushi, tartar, carpaccio gibi çiğ servis edilen sebze ve ete iki kez daha fazla dikkat edin.
Kalabalık sofralarda yemek yiyip sıklıkla rahatsızlananlar haklı olarak şu soruyu sorar: İyi ama niye ben? Son yıllarda cevap olarak ‘gıda intöleransını duyar olduk. Gıdaların genetiğiyle oynamanın bedelini ödüyoruz, anlayacağınız.
