İşçi ve işveren arasındaki iş ilişkisi çeşitli nedenlerle sona erebilmektedir. İşçi ile yapılan iş sözleşmesinde deneme süresi konabilmektedir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 15 inci maddesinde "Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır." hükmü yer almaktadır.
Dolayısıyla işçi veya işveren deneme süresi içerisinde iş sözleşmesini bildirimsiz ve tazminatsız olarak feshedebilir.
Esasen deneme süresinin başlangıcı işçinin fiilen işe başladığı tarihtir. İşçi, iş sözleşmesinin yapıldığı tarihten sonraki bir tarihte işe başlamışsa, deneme süresinin başlangıcı sözleşme tarihi değil, işçinin fiilen çalışmaya başladığı tarih olmalıdır.
Diğer yandan hastalık veya grev gibi iş sözleşmesini askıya alan nedenler deneme süresinin işlemesine engel oluşturmaz.
Nitekim Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin örnek kararı "Deneme süresinin başlangıcı işçinin fiilen işe başladığı tarihtir. İşçi, iş akdinin yapıldığı tarihten sonraki bir tarihte işe başlamışsa, deneme süresinin başlangıcı sözleşme tarihi değil, işçinin fiilen çalışmaya başladığı tarih olmalıdır. Hastalık, grev gibi iş akdini askıya alan nedenler deneme süresinin işlemesine engel oluşturmaz." şeklindedir. (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2011/17043 E.2013/16871 K.).
Örneğin, 21.12.2023 tarihinde deneme süresiyle iş başlayan çalışanın deneme süresi 21.02.2024 tarihinde sona erecektir. Bu tarihler arasında iş sözleşmesi işçi ve işveren tarafından bildirimsiz ve tazminatsız olarak feshedilebilir.
İlgili tarihler arasında çalışanın istirahat raporu almış olması halinde deneme süresinin sona ereceği tarih değişmeyecektir.
Diğer bir anlatımla deneme süresi içerisinde raporlu olan çalışanın, deneme süresinin sona ereceği tarih, rapor süresi kadar ertelenmeyecektir. İşçi raporlu da olsa deneme süresi içerisinde iş sözleşmesinin feshedilmesinin önünde bir engel bulunmamaktadır.
Örneğin, 21.12.2023 tarihinde deneme süresiyle iş başlayan işçi, 08.01.2023 tarihinde hastalanmasından dolayı 3 günlük istirahat raporu almış olsun. Bu işçinin deneme süresi her hâlükârda 21.02.2024 tarihinde sona erecektir. Eğer işçi veya işveren deneme süresi içerisinde iş sözleşmesini feshetmek isterse bu örnekteki tarihler açısından 21.02.2024 tarihine dikkat etmelidir.
Eğer deneme süresi içerisinde işveren tarafından iş sözleşmesi feshedilirse, işten ayrılış nedeni "1- Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi" olarak bildirilecektir.
Buna karşın, deneme süresi içerisinde işçi tarafından iş sözleşmesi feshedilirse "2- Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi" olarak işten ayrılış nedeninin bildirilmesi gerekir.
Diğer yandan işçi deneme süresinde de olsa sigortalılık işlemlerinin yapılması gerektiği unutulmamalıdır. İşçinin deneme süresinde olması sigortalı olma zorunluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.
