İşverenler tarafından işyerinde sosyal ilişkilerin geliştirilmesi, çalışanların motive edilmesi veya çalışan bağlılığının artırılması gibi amaçlarla ödüllendirme uygulamaları hayata geçirilebilmektedir.
Çalışanlara yapılan yardımlar ayni veya nakdi nitelikte olabilir. Bazı işyerlerinde sosyal yardım amaçlı olarak ulusal ve dini bayramlarda, yılbaşında, özel günlerde veya belirli bir hizmet yılının tamamlanması gibi nedenler ile altın verilebilmektedir. Yapılan bu altın yardımının sosyal güvenlik prime tabi tutulup tutulmayacağı tartışmalı bir konuyu ifade etmektedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 80'inci maddesine göre; ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenen tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin %30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmazlar.
Görüldüğü gibi, evlenme, doğum ve ölüm yardımları nakdi olarak da yapılsa tamamıyla sosyal güvenlik priminden istisnadır. Bu günler için verilen altın yardımları sosyal güvenlik primine tabi tutulmayacaktır. Diğer bir anlatımla, ölüm, doğum ve evlenme gibi nedenlerle verilen altınlardan sosyal güvenlik primi kesilmeyecektir.
Diğer yandan, altının piyasada günlük değerinin belli olması, her an kolayca nakde dönüştürülebilmesi ve bu nedenle satın alma alternatifi sağlayacağı göz önüne alındığında; altın olarak yapılan yardımların, nakdi yardım olarak değerlendirilmesi sonucu ortaya çıkmaktadır.
2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesi'nde yer alan hüküm uyarınca "...sigortalılara hatıra altın verildiğinin tespit edilmesi ancak ödeme bordrosunda gösterilmediği durumlarda altının verildiği ayın son günündeki Merkez Bankası satış fiyatı üzerinden hesaplanacak miktarının sigorta primine esas kazanç tutarına dahil edilmesi gerekmektedir."
Bu bağlamda, çalışanlara altın verildiğinde altının verildiği tarihteki Merkez Bankası satış fiyatı üzerinden hesaplanacak miktarının sigorta primine esas kazanç tutarına dahil edilmesi gerekmektedir.
Dolayısıyla işyerinde yapılan altın yardımının hangi amaçla yapıldığının tespit edilmesi yapılan yardımdan sosyal güvenlik primi kesilip kesilmeyeceğini de belirleyecektir.
Örneğin, işçiye evlenmesi nedeniyle yapılan altın yardımından sosyal güvenlik primi kesilmeyecekken, işyerinde 10 yılını tamamlamış çalışana yapılan altın yardımından sosyal güvenlik primi kesilmesi gerekecektir.
Ek olarak, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 61. maddesinde "Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir." hükmü yer almakta ve ücret tanımlaması yapılmaktadır.
Aynı örnek ile çalışanın evlenmesi nedeniyle yapılan altın yardımından çalışanın 2 aylık ücretine kadar gelir vergisi kesintisi yapılmayacakken, işyerinde 10 yılını tamamlamış çalışana yapılan altın yardımından gelir vergisi kesilecektir.
Özetle, altın yardımının yapılış amacı göz önüne alınarak yapılacak vergi ve SGK kesintilerinin belirlenmesi gerekmektedir.
