Somut ve stratejik adım! Mavi Vatan derinlik kazanıyor

Ankara Üniversitesi Deniz Hukuku Ulusal Araştırma Merkezi (DEHUKAM), Türkiye'nin çevre denizlerinden azami yararlanmasını hedefleyen Deniz Mekansal Planlamasına (DMP) ilişkin ilk akademik çalışmayı yayımladı.

Türkiye'nin çevre denizlerindeki hak ve menfaatlerini korumak ve gelecekte denizlerdeki faaliyetlerinin çevresel etkilerini daha iyi değerlendirmek ve denizsel alanlardan azami yönde yararlanabilmek için yıllar önce başladığı DMP çalışmaları, ilgili kurumların katkılarıyla nihai aşamaya geliyor.

DEHUKAM bu amaçla, "www.dmpturkiye.dehukam.org" internet sitesinde bir harita paylaştı.

Haritada, Türkiye'nin DMP'si kapsamında çevre denizlerinde karasularının da ötesine geçerek ekonomik, bilimsel ve askeri faaliyetler için planlamalar yapıldığı ve bu faaliyetler için belirli alanlar tespit ettiği görülüyor.

Çalışmaların, Türkiye'nin denizlerindeki hak ve menfaatleri korurken aynı zamanda Avrupa Birliği'nin (AB) konuya ilişkin müktesebatıyla uyum kapsamında yürütüldüğü öğrenildi.

- MAVİ VATAN DERİNLİK KAZANIYOR

Yetkililerden alınan bilgiye göre, denizler için bir "master plan" teşkil eden ve denizlerin hangi amaçla ne şekilde kullanılacağını belirleyen DMP'ye dair konuların devlet kurumları nezdinde daha iyi yönetilmesi amacıyla, Cumhurbaşkanlığı himayesinde ve Dışişleri Bakanlığı eşgüdümünde "Kurumlararası Koordinasyon Kurulu" ihdas edilecek.

Diğer taraftan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) de DMP ilanına yönelik Türkiye ile benzer çalışmalar yürüttüğü öğrenildi.

DMP çalışmasının, "Mavi Vatan"ın toplum ve ilgili sektörlerde daha iyi anlaşılmasına, aynı zamanda Türkiye'nin çevre denizlerindeki faaliyetlerini çevresel etkenleri de dikkate alarak daha organize şekilde düzenlemesine hizmet etmesi bekleniyor.

- DMP, DENİZ ALANLARININ EN VERİMLİ ŞEKİLDE KULLANIMINI HEDEFLİYOR

DEHUKAM'ın yayımladığı yazılı açıklamaya göre, sadece doğal zenginlik değil aynı zamanda ekonomik kalkınma, gıda güvenliği ve ekosistem sağlığı için de vazgeçilmez kaynak olan denizlerin etkin, sürdürülebilir ve çok paydaşlı bir yaklaşımla yönetilmesi büyük bir önem taşıyor ve DMP devreye giriyor.

Deniz ve kıyı alanlarındaki faaliyetlerin uyum içinde yürütülmesini sağlamak amacıyla geliştirilen bilim temelli, katılımcı ve entegre bir planlama süreci olan DMP, balıkçılık, enerji üretimi, ulaşım, turizm, doğal koruma ve bilimsel araştırma gibi farklı kullanım alanlarının bir arada değerlendirilerek deniz alanlarının en verimli ve sürdürülebilir şekilde kullanımını hedefliyor.

DMP, deniz alanlarının hem korunmasını hem de ekonomik potansiyelinin değerlendirilmesini mümkün kılan bir araç olmanın yanı sıra, mavi ekonominin güçlendirilmesine, deniz koruma alanlarının etkin yönetimine, iklim değişikliğiyle mücadeleye katkı sağlayarak denizlerin geleceğini güvence altına alıyor.

Türkiye, henüz resmi olarak DMP'sini kabul etmese de, son yıllarda bu alanda önemli ilerlemeler kaydedildi. Çeşitli kamu kurumları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör temsilcilerinin katkılarıyla Türkiye'de DMP'ye ilişkin çok sayıda çalışma, araştırma ve proje yürütülüyor.

Aynı zamanda, akademik çevrelerde DMP konusu giderek artan bir ilgiyle ele alınırken, ulusal ve uluslararası birçok konferans, sempozyum ve çalıştayda kapsamlı biçimde tartışılıyor.

Bu çalışmaların devamı olarak, DEHUKAM öncülüğünde Türkiye DMP Platformu kuruldu. Söz konusu Platform, Türkiye'nin bu alanında gerçekleştirdiği faaliyetleri sistematik bir çerçevede sunmayı hedefliyor.

Platformda, Türkiye'de DMP'ye ilişkin yürütülen projeler, yetkili otoriteler, mevcut mevzuat altyapısı ve DMP'nin temel unsurlarına dair güncel bilgiler yer alıyor.

- DEHUKAM'DAN TÜRKİYE'NİN DMP HARİTASI

Kamu kurumları ile özel sektör tarafından çevrim içi olarak paylaşılan açık veri kaynaklarına dayalı şekilde hazırlanan harita çalışması Türkiye DMP Platformu'nun en dikkat çekici bileşenlerinden biri.

Türkiye'nin DMP haritası, deniz alanlarında yürütülen faaliyetleri, potansiyel kullanım alanlarını ve planlama ihtiyaçlarını görsel bir biçimde sunarken, karar alıcılar, araştırmacılar ve yatırımcılar için kritik bir başvuru kaynağı niteliği taşıyor. Böyle bir harita çalışmasının hazırlanmış olması, Türkiye açısından deniz mekansal planlamasında somut ve stratejik bir adım anlamına geliyor.

DMP haritası akademik bir çalışma çerçevesinde hazırlanmış olup, Türkiye Cumhuriyeti'nin resmi görüşünü yansıtmıyor. Ayrıca DEHUKAM tarafından hazırlanan DMP haritasındaki alanlar proje uygulama bölgelerini gösterirken, devletin yargı yetkisi anlamına gelmiyor.

Bununla birlikte, Türkiye DMP Platformu, bu süreçte sadece bir bilgi paylaşım aracı değil, aynı zamanda çok paydaşlı işbirliğini güçlendiren, akademi ile uygulama arasında köprü kuran ve politika yapım süreçlerini destekleyen stratejik bir platform olarak konumlanıyor.

Tüm bu çalışmalar, Türkiye'nin üç tarafını çevreleyen denizlerin ekonomik potansiyelinin, çevresel değerlerinin ve jeopolitik öneminin farkında olarak, "Mavi Vatan" vizyonunu bilimsel bir zeminde inşa etme çabasının somut bir göstergesi olarak yer alıyor.

Türkiye, deniz alanlarında bütüncül ve sürdürülebilir bir yönetim modeli geliştirerek, "Mavi Vatan"ın hem bugünkü hem de gelecekteki kuşaklar için korunmasını ve kalkınmasını hedefliyor.

- "TÜRKİYE, KENDİ EGEMENLİĞİ ÇERÇEVESİNDE BİR İRADEYLE DMP ÇALIŞMALARINI YÜRÜTÜYOR"

DEHUKAM Müdürü Dr. Mustafa Başkara, Türkiye'nin DMP'sine ilişkin ilk çalışmayı, AA muhabirine değerlendirdi.

Başkara, dünyada deniz kaynaklarına olan ihtiyacın her geçen gün arttığına dikkati çekerek, "Artan dünya nüfusu ve tüketimdeki artışlar, yine karadaki kaynakların sınırlı olması ve bunların artık tükenmeye doğru gitmesi, yine deniz alanlarının çok ciddi ve önemli bir alternatif kaynak olması, gelişen teknolojilerle beraber deniz alanlarındaki kaynaklardan istifade edebilme imkanının artması bunun altındaki temel sebepler." dedi.

Deniz alanlarının kullanımının artmasıyla beraber denizlerin sürdürülebilirliği konusu, deniz ekosisteminin korunması ve denizdeki biyoçeşitliliğin sürdürülmesi meselelerinin belli oranda tehdit edildiğini belirten Başkara, "Bu sebeplerle UNESCO tarafından Hükümetler Arası Oşinografi Komitesi'nin girişimleriyle deniz mekansal planlaması çalışmaları başlatıldı 2000'li yıllarla beraber." diye konuştu.

Başkara, Avrupa Birliği'nin (AB) 2014'te yayınladığı bir direktifle üye ülkelere DMP'lerini ilan etmelerini şart koştuğunu ifade ederek, Türkiye'nin AB üyesi ülke olmadığından böyle bir direktifin gereği olarak değil, tamamen kendi egemenliği çerçevesinde bir iradeyle deniz mekan saha planlama çalışmalarını yürüttüğünü vurguladı.

Yürütülen çalışmalar ve DEHUKAM'ın faaliyetlerinin, ekosistem temelli bir yaklaşımla oluşturulduğunu söyleyen Başkara, Türkiye DMP Platformu'nun deniz mekansal planlamalarıyla ilgili yapılan araştırmaları, projeleri, ilgili kurum ve kuruluşlarının tespitlerini kapsadığına dikkati çekti.

- TÜRKİYE'NİN DMP HARİTASI "YAŞAYAN" BİR HARİTA OLACAK

Başkara, Türkiye'nin DMP haritasının yalnızca bir sefere mahsus ve tamamlanmış olarak değil, ilgili yetki alanlarının ve ihtiyaçlarının belirlenmesiyle paralel olarak değişebilir, gelişebilir, daha kullanıma uygun hale getirilebilir "yaşayan" bir harita olduğuna vurgu yaptı.

Türkiye'nin deniz alanlarında duyduğu enerji, balıkçılık ve taşımacılık gibi ihtiyaçların, DMP haritasının kullanımı ve mavi ekonomiye entegre edilmesiyle daha farklı boyutlara ulaşacağını söyleyen Başkara, "Bizim bu konudaki yaptığımız çalışmalar akademik bilimsel verilere dayanan ve bunların kamuya açık kaynaklarla, kamunun da koordinasyonuyla üretilen çalışmalardır." dedi.

Başkara, DEHUKAM'ın bu konuları uzun yıllardır çalıştığına işaret ederek, "İlgili bakanlıklarla yaptığımız projeler hali hazırda bulunmakta ve bu çalışmaların, tecrübelerin bir çıktısı olarak da bu haritayı ortaya koymuş durumdayız." diye konuştu.

Yapılan çalışmaların sınırları aşacağına vurgu yapan Başkara, "Merkezimiz KKTC ile onların DMP'sinde çalışma noktasında olumlu bir mutabakatta ve ikinci aşamada artık sınırlarımızın ötesinde de bu çalışmaları yürütmeye devam edeceğiz." dedi.

Başkara, harita kapsamında DMP dış sınırlarının önem arz ettiğini belirterek, şunları kaydetti:

"Akdeniz'de Türkiye'nin Birleşmiş Milletler'e (BM) deklare ettiği Doğu'da KKTC ile 2011'de yapılan kıta sahanlığı anlaşması, Batı'da ise Libya ile yapılan mutabakatın koordinatlarını içeren ve Türkiye'nin resmi olarak BM'ye sunmuş olduğu koordinatları kapsayan bir dış sınır söz konusu. Ege Denizi'nde ise ana karalar arası ortay hattı esas alan bir haritadan bahsediyoruz. Bu haritanın temel amacı deniz alanlarının sürdürülebilir kullanımı ve korunması esasında farklı sektörlerin denizlerden maksimum fayda elde edebilmesine hizmet etmektir."