Ahlaksız koleksiyon

Ama kim bilebilirdi ki atalarına dua edilsin diye dikilen o taş asırlar sonra Avrupa’daki bir restoranda masa ayağı, bir burjuvanın bahçe dekorasyonu olacak... İstanbul’un tarihi mezarlıklarından koparılan mezar taşları, uluslararası açık artırmalarda haraç mezat satışta! Son olarak, 1774 tarihli bir mezar taşı, ‘Sanat esiri’ olarak 20 Kasım’da Londra’da 720 Euro’dan satışa çıkacak. İşin uzmanlarına göre, bu durum buzdağının görünen yüzü. Asıl ‘sanat eseri’ gibi görünen mezar taşları resmen mezar soygunculuğu ile milyon dolara ulaşan rakamlarla ‘el altından’ satılıyor ve kimsenin ruhu bile duymuyor. 

MEHMED SADİ EFENDİ VAKASI

Tarihçi Talha Uğurluel, olayı sosyal medya hesabından duyurarak “Koleksiyonerler, tarihi mezar taşlarımızın peşinde. E-bay’da 20 Kasım’da yapılacak satış sadece bir örnek ama ilk değil. Bir süredir. Osmanlı mezar taşları açık artırma sitelerinde satılıyor” diyor. Peki ama, İstanbul’daki mezar taşları nasıl oluyor da İngiltere’deki bir açık artırmada satılabiliyor? 

Mezar taşlarının Eyüp Sultan, Karaca Ahmet ve Edirnekapı’dan Londra’ya uzanan yolculuğunu şöyle anlatıyor Uğurluel: “Tahribat, mezarlık mafyası, koleksiyonerler ve yeni definlerle yaşanıyor. İlk tahribat, yeni defin sırasında yaşanıyor. Eski mezarlıklardaki tarihi mezarlar, sahibi olmayan mezarlık olarak yeni definlere açılıyor ve bu sırada bir köşeye atılıyor. Barış Manço’nun cenazesi defnedilirken İstanbul Boğazı’ndaki o tarihi mezarlık hep Osmanlı mezar taşlarıyla doluydu. Şimdi yeni definlerle bir kaç tane kaldı, o taşlar ne oldu belli değil. İkincisi, koleksiyonerler Türkiye’deki taşeronları aracılığıyla benzeri olmayan mezarları belirliyorlar. Örneğin Eyüp Sultan’da Mehmed Sadi Efendi’nin böyle eşsiz bir sarık ve kumaş gibi işlenmiş sandukası vardı. Bu mezarın taşı adım adım çalındı. Ama öncesinde her aşamasında fotoğraflayarak yetkilileri uyardım ama sonuç değişmedi.”

MİLYON DOLARLIK TAŞLAR

İstanbul’dan Londra’ya bu yöntemle kaçırılıyor ama Osmanlı mezar taşını kim, neden alıyor? “20 Kasım’da satışa sunulacak olan mezar taşı 720 Euro’ya satılıyor ama bu çok sıradan bir mezar taşı. Koleksiyonerlerin belirlediği mezar taşları ise el altından milyon dolara satılıyor. Alanlar ya bahçelerini süslemek ya da yemek masalarına ayak yapmak gibi dekoratif amaçlarla kullanıyorlar. Pahalı mermer ve taşlardan yapılan, hat işçiliği ile daha da değerlenen taşların tarihi ve dini boyutu da düşünülünce ortaya bu fiyatlar çıkıyor.”

ÜÇ ÖNLEM ŞART

Eğer bir önlem alınmazsa yakında İstanbul’da tarihi mezarlık kalmayacağını söyleyen Uğurluel, “Peki ama ne yapılmalı” sorusuna şu cevabı veriyor: “Tarihi mezarlıklar, kamerayla korunacak. Çimlendirilerek insanların ziyaret edip dua edebileceği müze hale getirilecek ki topluma kazandırılıp korunabilsin. Ayrıca, zaten sayıları çok azalmış olan tarihi mezarlıklarda, yeni defin izni verilmesiyle ilgili yönetmelikte de değişiklik yapılması lazım.”

DOÇ. BERK: Dini, ahlaki, tarihi boyutu var