Türkiye-Arnavutluk ilişkileri bir asrı geride bıraktı

İki ülke arasında 15 Aralık 1923'te imzalanan Ebedi Dostluk ve İşbirliği Anlaşması ile diplomatik ilişkiler resmen kuruldu.

Bir asır boyunca uzun süreli işbirliği, ortaklık ve farklı anlaşmalara sahne olan Türkiye-Arnavutluk ilişkileri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Arnavutluk Başbakanı Edi Rama tarafından 2021'de imzalanan Stratejik Ortaklık Anlaşması ile taçlandırıldı.

Türkiye ile Arnavutluk'un gerek siyasi gerek diğer alanlarda sahip olduğu iyi ilişkilerin temelinin, iki millet arasındaki geleneksel dostluğa ve asırlar boyunca birlikte yaşamaya dayandığı ifade ediliyor.

- İLİŞKİLERİN TARİHİ ARKA PLANI

İki ülke arasında 15 Aralık 1923'te imzalanan Ebedi Dostluk ve İşbirliği Anlaşması ile diplomatik ilişkiler kurulurken, anlaşma 15 Haziran 1925 yılında yürürlüğe girdi.

Arnavutluk Avrupa ve Dışişleri Bakanlığı tarafından paylaşılan bilgilere göre, ülkenin Türkiye'deki ilk büyükelçisi Rauf Fico 13 Nisan 1926'da güven mektubunu sundu. Türkiye'nin Tiran'daki ilk büyükelçilik görevine de aynı yıl Tahir Lütfi Bey atandı.

İkinci Dünya Savaşı'nın ardından Arnavutluk'ta kurulan yeni komünist hükümet, önceki hükümetlerin dış ilişkilerini ve imzaladıkları anlaşmaları tanımadı.

Arnavutluk ile Türkiye arasındaki ilişkiler de komünist rejim döneminde bir süre kesintiye uğrasa da 1959'da yeniden tesis edildi. Bu kapsamda, iki ülke arasında farklı alanlarda anlaşmalar imzalandı.

- STRATEJİK ORTAKLIK

Arnavutluk'ta komünizmin 1991'de çöküşünün ardından iki ülke arasındaki ilişkiler yeni boyut kazandı.

İktidara 2013'te gelen mevcut Başbakan Edi Rama başkanlığındaki Arnavutluk Sosyalist Partisinin programında, yeni kurulan hükümetin Türkiye ile güçlü ve stratejik ilişkileri destekleyeceği ifadesi yer aldı.

Bu kapsamda ilişkiler savunma, sağlık, eğitim ve kültür gibi alanlarda gelişirken, stratejik ortaklığın resmileşmesine kadar Türkiye ile Arnavutluk arasında birçok üst düzey ziyaret gerçekleştirildi.

İki ülke arasındaki stratejik ortaklığın, Ocak 2021'de Başbakan Rama'nın Ankara ziyareti sırasında resmileştirilmesi, Türkiye-Arnavutluk ilişkilerinde önemli bir an olarak nitelendiriliyor.

Başbakan Rama ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, 6 Ocak 2021'de Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi kurulmasına ilişkin ortak siyasi bildiri imzalayarak, iki ülke arasındaki ilişkileri stratejik ortaklık seviyesine çıkardı.

Aralık 2022'de Tiran'da, NATO üyesi Arnavutluk'un Silahlı Kuvvetlerinin modernizasyonu kapsamında iki ülke stratejik ortaklığının bir ürünü olarak, Bayraktar TB2 SİHA filosunun satın alınmasına yönelik sözleşme imzalandı.

Türkiye-Arnavutluk ilişkilerinin siyasi ve ekonomik alanlarda genişlemesiyle iki ülke arasındaki ticarette de artış yaşandı. Halihazırda Arnavutluk'ta 600'e yakın Türk firması faaliyet gösteriyor, bu firmalar binlerce kişiye istihdam sağlıyor.

- TÜRKİYE'NİN ARNAVUTLUK'A YÖNELİK YARDIM VE DAYANIŞMASI

Son 30 yılda Türkiye, Arnavutluk'a doğal afetlerle mücadele gibi çeşitli alanlarda yardım ve destek sağladı.

Arnavutluk'ta 26 Kasım 2019'da meydana gelen yıkıcı deprem sonrasında Türk kurumları ülkeye yönelik desteğini esirgemedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan da depremzedeler için yüzlerce konut inşa etme sözü verdi.

Türkiye tarafından finanse edilen proje kapsamında Arnavutluk'un Laç bölgesinde inşa edilen 522 konut, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın da katıldığı törenle depremzedelere teslim edildi.

Öte yandan, sağlık, Türkiye'nin destek sunduğu önemli bir alan oldu. Bu kapsamda Türkiye, Arnavutluk'ta hastane inşa etti, sağlık merkezlerinin restorasyonunu yaptı, Kovid-19 kapsamında yardımda bulundu, sağlıkçılara farklı eğitimler verdi ve Arnavutların Türkiye'de tedavi görmesine imkan sağladı.

Türkiye-Arnavutluk Fier Dostluk Hastanesi, Türkiye'nin finansal desteğiyle inşa edilerek Mayıs 2021'de Arnavutlarına hizmet vermeye başladı. Arnavut makamları bu hastaneyi, "başarı modeli" olarak nitelendirdi.

Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), ambulans aracı hibesinden sağlık merkezlerinin restore edilmesine kadar Arnavutluk'un sağlık sektörünün gelişmesine sürekli katkı sağladı.

Tarım, eğitim ve kültürel mirasın korunması noktasında yüzlerce projeyi hayata geçiren TİKA Arnavutluk'ta, Osmanlı döneminden kültürel miras olarak kalan farklı yapıların restorasyonunu da gerçekleştirdi.

Arnavutluk'un ilk ulusal hava yolu şirketi Air Albania, Türk Hava Yolları ile ortaklık kurarak Türk kurumlarının desteğiyle faaliyet göstermeye başladı.

Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Diyanet Vakfı tarafından inşa edilen ve Balkanların en büyük camisi olarak nitelendirilen Tiran Namazgah Camisi'nin hizmete girmesi ile Türkiye, Arnavutluk'taki Müslümanların 'böyle bir yapıya sahip olma' yönündeki hayalini de gerçekleştirmiş oldu.

Türkiye, askeri araç, teçhizat ve askerlere eğitim sağlayarak Arnavutluk Silahlı Kuvvetlerine sürekli destekte bulundu.

Türkiye'de farklı üniversitelerde eğitim gören Arnavut öğrenciler de iki ülke ilişkilerinin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi noktasında önemli bir unsur olarak öne çıkıyor. Türkiye'den mezun olan Arnavut öğrenciler halihazırda Arnavutluk'ta birçok sektörde katkı sağlamaya devam ediyor.

Bir asır boyunca iki ülke arasındaki dostluğu güçlendiren temel faktörlerden biri de Türkiye'nin hemen her yerinde yaşayan çok sayıda Arnavut asıllı Türk vatandaşının varlığı oldu. Türk vatandaşları, geçmişte olduğu gibi halihazırda da Arnavut devletinin siyasi, ekonomik, kültürel ve sosyal hayatında farklı görevler ifa ediyor.