İlk maaşlar ne zaman yatacak? İşte EYT'de 20 soru, 20 cevap

Başkan Recep Tayyip Erdoğan'ın müjdesini verdiği Emeklilikte Yaşa Takılanlar reformuyla tüm Türkiye'nin yüzü güldü. Tarihi adımla 8 Eylül 1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanun ile ortaya çıkan emeklilikte yaşa takılanlar sorunu 23 yıl sonra masadan kalkıyor. Bu tarihten önce sigortalı çalışmayan başlayan SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı mensupları yaş şartı dışındaki koşulları yerine getirdiyse hemen emekli olacak. Çalıştığı sigorta statüye göre sigorta süresi, prim günü koşulunu yerine getirmeyenler ise tamamladıkları tarihten itibaren emekli olabilecek.

KİMLER EMEKLİ OLACAK? TAKVİM NASIL İŞLEYECEK?

Yasanın Meclis'te görüşüldükten sonra ocak ayı ortasında yürürlüğe girmesi öngörülüyor. Yürürlüğe girer girmez ise EYT kapsamında emeklilik başvuruları e-Devlet'ten alınmaya başlayacak. Yasanın yayınladığı tarih itibariyle koşulları dolduranlar emekli müracaatı yapmaya hak kazanacak. Yasa 14 Ocak'ta yayınlanırsa 31 Ocak'a kadar başvuranlar şubat itibariyle ilk emekli aylıklarını alabilecek. Sosyal Güvenlik Kurumu EYT düzenlemesiyle yoğun emeklilik başvuru işlemlerini hızlı ve hatasız tamamlamak için önlemler aldı.

EYT kapsamında emeklilikte kritik detaylar bulunuyor. Örneğin 1 Nisan 1981'den önce işe girenlerde 18 yaş öncesi yapılan sigorta dikkate alınacak. Sigorta girişi olmayıp TMO'ya ürün satarak 1994'te Bağ-Kur primi kesintisi yapılan çiftçiler de başlangıç tarihini öne çekebilecek. Kamu kurumlarına alınan yaklaşık 1 milyon taşeron işçi için geçiş düzenlemesi yapılarak, zorunlu emekliliklerinin önüne geçilecek.

Sabah'ın haberine göre, EYT'de yaşa takılanlara yönelik düzenlemeye ilişkin 20 sorunun yanıtı şöyle:

1- EYT düzenlemesi için şimdiden başvuruda bulunabilir miyim?

Mutlaka yasanın çıkmasını bekleyin. Yasa yürürlüğe girmeden yapılacak taleplere SGK tarafından aylık bağlama işlemi yapılması yasal olarak mümkün değil. Yasa yürürlüğe girdiğinde aylık bağlama işlemleri en kısa sürede sonuçlandırılacak. Başvurular e-Devlet üzerinden alınacak. Önümüzdeki süreçte SGK tarafından yapılan açıklamalara göre hareket edilmesinde fayda bulunuyor.

2- 18 yaşından önce yapılan sigorta girişi başlangıç kabul edilecek mi?

Emeklilik hesabında 18 yaş öncesi de dikkate alınacak. Emeklilik başlangıcı 18 yaşın dolduğu tarih kabul edilmekle birlikte 8 Eylül 1999 öncesi farklı hesaplanıyor. İşsizlik Sigortası Kanunu yürürlüğe girmeden önce (8 Eylül 1999 öncesi) sigortalı olanlar için Sosyal Sigortalar Kanunu geçerli olup işe girişin 18 yaş öncesi ya da sonrası olmasına bakılmadan giriş tarihine göre kademeli sisteme tabi bulunuyor. Yine 18 yaş altı çalışmada sigorta başlangıcı olarak kabul edilmenin bir başka istisnası da 1 Nisan 1981 yılı öncesinde işe girilmesi. Bu dönemde çalışmaya başlayanlar yaşları 18'in altında da olsa ilk defa sigortalı olunan tarih kabul ediliyor, bu da emekliliği öne çekiyor. Bu gruptakiler 16 yaşında ilk defa sigortalı olsa da sigortalılık başlangıcı kabul edilerek emeklilik şartları buna göre hesaplanıyor. 18 yaşından önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık, ölüm sigortaları primleri prim ödeme gün sayılarının hesabına dâhil ediliyor.

3-EYT'de memur, işçi ayırımı olacak mı, aylıklar normal emeklilerle aynı mı olacak?

EYT yasasından yararlanma koşullarında kamu, özel sektör ayırımı söz konusu olmayacak. Normal koşulda emekli olanlara göre daha az aylık bağlanması söz konusu değil.

4-Çiftçilerden yapılan Bağ-Kur prim kesintileri sigorta başlangıç tarihini öne çeker mi?

Sigorta girişi olmayıp adına tarım arazisi bulunanlar için bu mümkün. Çay, tütün, fındık gibi ürünleri ekerek Toprak Mahsulleri Ofisi'ne satanlardan 1994 yılına kadar Bağ-Kur prim kesintisi yapıldı. Bu tarihte sigorta girişi olmayan, adına tarım arazisi olup ürünlerini Ofis'e satanlar için kesilen bu primleri alarak emekliliğini öne çekebilir.

5-Sigortalı işe başladıktan sonra yapılan doğumlar işe başlangıcı öne çeker mi?

Bu mümkün değil. Kadınların sigortalı işe başladığı tarihten sonra yaptığı borçlanmalar prim, hizmet günü kazandırır, ancak işe başlangıcı öne çekmez. Ancak çıraklık ile işe girilen tarih arasında yapılan doğumlar için de borçlanma imkânı bulunuyor. Örneğin 2001 yılında işe başlayan bir anne 1998 yılında çıraklık yaptıktan sonra doğum yaptıysa bu dönemi borçlanarak EYT'den yararlanabilir.

6-EYT kapsamında emekli olup işe devam etmem konusunda yasal bir güvence var mı?

2 milyon 250 bin EYT'linin 400 binini kamu çalışanları oluşturuyor. Geriye kalanlar özel sektörde, kendi işyerinde ya da yurtdışında yaşayıp borçlananlardan oluşuyor. Emekli olup çalışmaya devam edilmesi işveren ve işçi arasındaki anlaşmaya bağlı, bu konuda bir yasal koruma söz konusu değil. İşverene verilecek prim teşviki, kıdem tazminatı için uygun koşullu kredi kullandırılması EYT'li çalıştırmayı cazip kılacak. İşveren nitelikli, kalifiye elemanı kaybetmemek için çalışmaya devam edebilir.

7- EYT kapsamındaki taşerondan kadroya geçen işçilerin iş akitleri fesh edilecek mi?

Yasada 2018 yılında taşerondan kadroya geçen EYT'lileri korumaya yönelik düzenleme yapılacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan da, "Taşerondan kadroya alınanlardan hemen emekli olmayı tercih etmeyecekler için ayrı bir geçiş düzenlemesi hazırlıyoruz" açıklamasıyla bu konudaki endişeleri giderdi. EYT kapsamında emeklilik süresi dolan işçiler zorunlu emekli edilemeyecek.

8- İlk emekli aylığı ne zaman ödenecek?

EYT yasa teklifi önce Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu'nda ardından da Genel Kurul'da görüşülerek yasalaşacak. Teklifte tartışmalı düzenlemelerin olmaması durumunda iktidar, muhalefetin işbirliğiyle kısa sürede görüşmelerin tamamlanıp yasalaşması bekleniyor. Yasa ocak ayında yürürlüğe girerse yaş dışında 8 Eylül 1999 tarihinde yürürlükte olan emeklilik koşullarını yerine getirmiş olanlar aynı ay dilekçe verebilecek. Emeklilik dilekçesini ocak ayının 1'inde vermek ile 31'inde vermek arasında bir fark bulunmuyor. Ocak ayında dilekçe verenler 1 Şubat'tan geçerli olmak üzere emekli aylığı almaya başlayacak. Yığılmadan dolayı emekli aylığı bağlama işlemleri uzun sürse bile 1 Şubat'tan geçerli olmak üzere emekli aylığı farkı alınabilecek.

9- Kimler hemen emekli olabilecek?

SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı ayrımı yapmaksızın 8 Eylül 1999 ve öncesinde çalışmaya başlayan ve yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getiren herkesin emekli olacak. Çalışma statüsü itibarıyla yaş koşulu dışında tamamlanması gereken emeklilik koşulları şöyle: SSK: Kadın 20, erkek 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 prim günü. Bağ-Kur: Kadın 20 tam yıl (7200 gün), erkek 25 tam yıl (9000 gün) prim. Emekli Sandığı: Kadın 20 yıl (7200 gün), erkek 25 yıl (9000 gün) hizmet. Söz konusu koşulları tamamlamış olanlar, yasa çıktığı andan itibaren hemen emeklilik dilekçesi verebilecek. Henüz tamamlamamış olanlar ise tamamladıkları tarihte emekli olma hakkına kavuşacak.

10- Yurt dışında yaşayan ev kadını Türk vatandaşları da EYT'den yararlanabilir mi?

Yurt dışında çalışanlar ve Türkiye'de çalışıp başka ülkelere gidenler de EYT kapsamında bulunuyor. Hiçbir işte çalışmayan ev kadınları da yurt dışı borçlanması yapabiliyor. Yurtdışında yaşayanlar bugün günlük 96 lirayla, 1 Ocak'ta da 150 lirayla borçlanabilecek. Bu yıl için borçlanma başvurusunda bulunan ve sigorta girişi olmayan gurbetçi bir ev kadını 5400 gün borçlanma ile 524 bin lira ödeyerek emekli olabilecek.

11- EYT kapsamında emekli olup yeniden çalışmak isteyenler ne yapacak?

Emekli olup SSK'lı çalışmaya devam etmek isteyenler için 1 Ekim 2008 tarihli yasal düzenleme geçerli olacak. Bu tarihten önce işe başlayan veya emekli olanlar SSK'lı devam etmek için ya emekli aylığını kestirecek ya da sosyal güvenlik destek primine tabi çalışacak. Yeniden aynı işyerinde çalışan için yeni bir çalışma dönemi başlar. Emekli olduğu tarihte kıdemi ödendiği için sıfırlanmış kabul edilir. Ancak kıdemini almadan emekli olup çalışmaya devam edenler ayrılırken.

13- EYT yasası çıkmadan yaptığım yaş düzeltmesinin bir etkisi olur mu?

Emeklilik açısından ilk defa sigortalı olarak çalışılmaya başlanan tarihte nüfus kaydındaki doğum tarihi geçerli kabul edilir. İlk defa çalışmaya başladıktan sonra mahkeme kararıyla yapılan düzeltmeler emeklilik işlemlerinde geçerli kabul edilmiyor. Sigortalı olunan tarihten önce yapılan yaş büyütmeleri emeklilik açısından kabul ediliyor. Dolayısıyla yaş düzeltmenin EYT'ye bir katkısı bulunmuyor.

14- Birden fazla sigorta sicil numaramın olması emekliliğimi olumsuz etkiler mi?

Birden çok SSK numarası ciddi sıkıntılara neden olabilir. Emeklilik öncesi mutlaka sicil numaralarının birleştirilmesi gerekir. EYT yasası çıkmadan önce sivil numarası, hizmet dökümü kontrolü yapmanızda fayda bulunuyor.

15- İşe giriş tarihim Nisan 1999, geçen yıl yurtdışı borçlanması yaptım yaşı bekliyorum, EYT'den yararlanabilecek miyim?

Türkiye'nin 35 ülkeyle sosyal güvenlik anlaşması bulunuyor. Yurtdışındaki Türk vatandaşları da borçlanma ile EYT'li olabilir.

16- Prim günüm eksik ne yapmalıyım?

Prim gün sayısı eksik olanlar ise doğum borçlanması, askerlik, yurtdışı borçlanması yaparak prim gün sayısını tamamlayarak EYT kapsamında emekli olabilecek. Kadınlar 3 defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra 2 yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması şartıyla talepte bulunulan süreleri borçlanabilecek. Doğum borçlanması ile her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma imkânı bulunuyor.

17- Prim günüm yetersiz, 3600 günle emekli olabilir miyim?

EYT yasası kısmi emeklilik hakkını ortadan kaldırmıyor. İşsizlik Sigortası Kanunu'na göre 8 Eylül 1981'den önce işe başlayan kadınlarla 8 Eylül 1976'dan önce işe başlayan erkekler 15 yıl sigorta süresi, 3600 günü tamamlayarak emekli olabilir. Bu kapsamdaki kadınlar 50, erkekler de 55 yaşında emekliliğe hak kazanır. Sosyal Sigortalar Kanunu'na göre ise 23 Mayıs 2002'de 15 yıllık sigortalılık süresini dolduran kadınlar 50, erkekler de 55 yaşını doldurduysa 3600 gün malullük, yaşlılık, ölüm sigortaları primi ödemiş olanlar istediklerinde emekli olabilir.

18- 1998 yılında işe girişim görünüyor ama primim yatırılmamış bu durumda ne yapmalıyım?

İşe girişiniz var ama prim yatırılmadıysa dava açmanız gerekiyor. Fiilen 8 Eylül 1999 öncesi çalışıp ancak sigorta girişi geç yapıldıysa da dava açma var. Her iki durumda da zaman aşımı süresi bulunmuyor. Ancak bu tarihten önce işe girdiniz, ancak hiçbir şekilde sigorta girişiniz yapılmadıysa hak düşürücü süre nedeniyle dava açamazsınız. Yine stajyer, çırak olmadığı halde böyle başlatılanların da itiraz hakkı var. Prim belgeleri olan SGK'ya olmayanlar da mahkemeye başvurarak hizmet tespitine gitmeli.

19- EYT kapsamında olanlar hangi statüden emekli olacak?

Hizmet dökümünde son 2 bin 520 gün hangi statüden (Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı) belirleyici olacak. EYT belirlenirken çeşitli kurumlardan sigortalı çalışanlar da değerlendirmeye alınıyor. Örneğin düzenleme işe başlangıç tarihi 1999 öncesi banka sandıklarında olanları da kapsayacak. Bağ-Kur kapsamında işyeri açıp şirket ortağı olup primlerini yatırmadığı için dondurulan günler yeniden kazanılabilecek. Geçmiş günlerini ihya edecek olanlar ihtiyaçları olan prim gün sayısı kadar asgari ücret üzerinden ödeme yaparak prim ekletebilecek.

20- EYT'de 2520 kuralı geçerli mi?

Emeklilikte çalışılan en son ödenen 2520 gün prim ödemesi içinde hangi sigortalılık statüsünde prim ödendiğine bakılıyor.

Bu süre içinde SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı sistemlerinden hangisinde fazla prim ödendiyse o sosyal güvenlik sistemi üzerinden emekli olunacağı anlamına geliyor.

EYT kapsamında emekli olacaklar için de emeklilik işlemleri bu sürede hangi statü daha fazla ise ona göre yapılacak.